تهران در آئینه زمان

تهران در آئینه زمان

نویسنده: مرتضی سیفی فمی تفرشی
ناشر: اقبال
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 272
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1369 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مصور

بعد از مرگ کریمخان زند، آغا محمد خان قاجار در سال ۱۲۰۰ ه- ق در اول فروردین بر تخت سلطنت نشت و تهران را به‌عنوان پایتخت برگزید و «دارالخلافه» نامید. انتخاب تهران به عنوان پایتخت از سوی خان قاجار چند علت داشته که مهم‌ترین آن‌ها نزدیکی به اراضی حاصل خیز ورامین و مجاورت آن با محل استقرار ایلات ساوجبلاغ بوده‌است، مضافاً ایلات غرب ساکن در ورامین، یعنی هواخواهان وی در حوالی تهران اقامت داشتند و جز این، تهران با استرآباد و مازندران که در حقیقت ستاد اصلی نیروهایش بود فاصله چندانی نداشته‌است.

در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بر اثر موج حرکت ایران به سوی غرب، تهران بیش از پیش آباد گردید. از جمعیت تهران در دوره فتحعلی شاه اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی به‌طوری‌که در کتاب جام جم معتمدالدوله فرهاد میرزا آمده‌است جمعیت تهران در زمان ناصرالدین شاه، صد و پنجاه هزار نفر رسیده بود. ناصر الدین شاه دو نفر را مأمور کرد که محدوده و نقشه‌ای برای پایتخت در نظر بگیرند و با وسعت بیشتری به حفر خندق‌های جدیدی در اطراف تهران بپردازند.

آغا محمدخان برابر نوروز ۱۱۶۴ خ. تهران را به پایتختی برگزید و در همین شهر تاج‌گذاری کرد. با گزینش این شهر به پایتختی روند گسترش کمّی و کیفی آن متحول شد و در مدّت ۲۲۰ سال جمعیّت آن از حدود ۱۵۰۰۰ نفر در سال ۱۱۶۴ خ. به بیش از ۷ میلیون نفر در سال ۱۳۸۴ رسید و وسعتش از حدود ۴٫۴ کیلومتر مربّع به بیش از ۷۳۰ کیلومتر مربّع افزایش یافت.

در دورهٔ حکومت آغامحمدخان قاجار، تهران به پایتختی برگزیده شد، روز یکشنبه ۱۱ جمادی‌الثانی ۱۱۶۴ خ. هم‌زمان با عید نوروز آغا محمد خان قاجار در خلوت کریم‌خانی تاج سلطنت ایران را بر سر گذارد و تهران را به عنوان پایتخت این کشور معرفی کرد. در دهه۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ شهر اساساً نیاز به گسترش و تغییر داشت.

این تغییرات در زمان رضا شاه پهلوی آغاز شد. در دوره او برخی بناهای قدیمی با یک اسلوب معین تخریب شدند و ساختمان‌های مدرن با سبک‌های ایرانی پیش از اسلام، از جمله بانک ملی، ساختمان امنیّه، ساختمان تلگراف و تلفن و دانشکدهٔ نظامی در جاهای مشخّص به خودشان ساخته شدند. بازار تهران نیز در راستای این خطّ مشی به دو نیم تقسیم شد و بسیاری از ساختمان‌های تاریخی به منظور ایجاد راه‌های درون‌شهری در پایتخت تخریب شدند. نمونه‌های بسیاری از باغ‌های ایرانی نیز با توجه به مدرن سازی و ایجاد شبکه جاده‌ای در شهر مشمول این طرح شدند....این اثر یکی از منابع ارزشمند و ماندگار درباره تاریخ تهران و سیر تکاملی آن است.

فهرست

یاد تهران در آثار قدما، جهانگردان، خاورشناسان و مأموران سیاسی بیگانه
خواجه تاجدار و انتخاب تهران به عنوان پایتخت
جاه طلبی های روس، فرانسه و انگلیس و وضعیت سیاسی تهران
فرمان ناصرالدین شاه پیرامون گسترش تهران و نامیدن آن به دارالخلافه
مروری بر نقشه دارالخلافه ناصری و محله های چهارگانه و حومه شهر
حکومت و ائمه جماعت
انتشار معارف جدید و تأسیس دارالفنون
شهربانی و شهرداری در تهران
نفوذ امپریالیسم غرب و شرق در ایران و نفوذ فرهنگی آنان
شرح لقب ها و عنوان ها و مناسک و پاره ای از طبقات جامعه ی داراالخلافه ی تهران
سیری در نواحی داراخلافه در سالهای پایانی دوره قاجاریه
بافت اجتماعی و فرهنگی شهر
و....