تهافت الفلاسفه یا تناقض گویی فیلسوفان

تهافت الفلاسفه یا تناقض گویی فیلسوفان

نویسنده: ابوحامد محمد غزالی طوسی
مترجم: علی اصغر حلبی
ناشر: مرکز نشر دانشگاهی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 204
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1361 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : در حد نو  _ نو ؛ لبه عطف سائیدگی دارد

مروری بر کتاب

غزالی با انگیزه های اعتقادی، و نه سیاسی، تهافت الفلاسفة را نگاشت و در آن از فلاسفه بشدت انتقاد کرد و آنان را به یاوه گویی و پریشانی اندیشه نسبت داد. وی محرک خود را انصراف گروهی اهل بدعت و هواپرست از وظایف اسلام و ترک تقید به احکام عبادی و اِعراض آنان از دین و همچنین انکار خدا و قیامت توسط گروه قلیلی از کژاندیشان دانسته است. به نظر او ریشه کفر این گروه مرعوب شدن آنان در مقابل حکمای یونانی، از جمله سقراط و افلاطون و ارسطو، است. این گروه برای اظهار برتری بر توده مردم، تشبه به یونانیان و تظاهر به کفر کردند و این را از نشانه های زیرکی و علم دانستند.

به عقیده غزالی بزرگان و رؤسای فلسفه با شرع، در امهات مسائل اتفاق نظر دارند و از انکار شرایع، که برخی جاهلان به آنان نسبت داده اند، بری هستند. بدین ترتیب او فیلسوفان محقق را از متفلسفان غیرمحقق امتیاز داده است و حملات او به ارسطو و فارابی و ابن سینا به این سبب بوده که ایشان را اهل تحقیق نمی‌دانسته است ...

تهافت الفلاسفه شامل چهار مقدمه, بیست مساله و یک خاتمه است. 'مقدمه اول در این باب است که ریاست فیلسوفان به ارسطو ختم می‌گردد, چه اوست که آرای فلاسفه را به نیکی تلخیص کرد, و بنابراین برای رد فلاسفه کافی خواهد بود اگر اندیشه‌های او را رد بنویسیم.

مقدمه دوم در این است که برخی از آرای فلاسفه با دین سر و کاری ندارد و متعرض آن نمی‌شود.

زیرا این آرا مربوط به علوم طبیعی است مانند بحث در کسوف و خسوف و آمدن باران و غیره که مستلزم بحث و مدح و دم هم نمی‌شود؛ اما برخی از آرای آنها متعرض دین می‌گردد مانند قول به قدم عالم و جز آن, و اینجاست که باید توقف کرد.

مقدمه سوم, در بیان تناقض گویی فیلسوفان است, اما بیان عقاید صحیحه را باید در کتب دیگری یافت.

مقدمه چهارم, در بیان این نکته است که تمسک فیلسوفان به ریاضیات و منطق, دو روش فکری, به نسبت با اصول دین ضروری نیست, با وجود این که ریاضیات در ذات خود صحیح است و عبارت است از علم حساب و هندسه.

اما منطق, ادات فکر است که فلاسفه آن را به کار می‌برند... اما مسائل بیست گانه‌ای که غزالی ـ به نظر خود ـ فیلسوفان را در آن مسائل تعجیز یا تفکیر کرده می‌توان به طرز زیر تقسیم کرد:

1 ـ اتصال خدا با عالم, و آن شامل چهار مسئله اول کتاب می‌گردد یعنی:
1) قدم عالم,
2) ابدیت عالم و زمان,
3) خدا فاعل صانع عالم است, و
4) عجز فیلسوفان از اثبات وجود صانع.

2 ـ یگانگی خدا و عجز فیلسوفان از اثبات آن ـ مساله پنجم‌
3 ـ صفات خدا که از مساله ششم تا دوازدهم کتاب را در بر می‌گیرد.
4 ـ علم خدا به جزئیات, که مساله سیزدهم کتاب است.
5 ـ مسائل فلکی و طبیعی ـ که شامل مسائل کتاب تهافت از شماره چهاردهم تا شانزدهم می‌گردد.
6 - سببیت مساله هفدهم.
7 ـ نفس انسانی ـ مساله هجدهم و نوزدهم.
8 ـ بعث اجساد و حشر ارواح ـ مساله بیستم.

و در پایان کتاب, که متجاوز از یک صفحه نیست, فیلسوفان را در سه مساله تکفیر می‌کند:
قدم عالم
علم نداشتن خدا به جزئیات
و انکار بعث اجساد و حشر ارواح  و می‌گوید: این سه عقیده کفر صحیح است و هیچ یک از فرقه‌های اسلامی بدین امور اعتقاد ندارد.