تصوف و قدرت سیاسی

تصوف و قدرت سیاسی

نویسنده: ولی محمد احمدوند
ناشر: تاریخ ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 370
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1399 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

بررسی رابطه تصوف و قدرت سیاسی در عصر ایلخانان

وقتی سپاهین بی شمار مغول از سیحون گذشتند و چونان گله های ملخ بر شهرهای ایران فرود آمدند، این گونه نبود کسی نزول این بلای خانمانسوز را پیش بینی نکرده باشد. منجمان به رمل و اسطرلاب، عارفان و صوفیان به کشف و شهود، صاحبان ارواح پاکیزه به خواب و رویا و عالمان به فراست دریافته دریافته بودند بلایی بنیان افکن در شرف وقوع است که در وسعت و شدت، بی شباهت به تمام مصیبت هایی است که جامعه ایرانی تا آن روز تجربه کرد بود.

مغولان، به قول جوینی غرق در پیشرو ترین اسلحه های آن روزگار از بام تا شام نوبت به نوبت محاربت می کردند و به قهر و قسر، قلاع را می گشادند و باب عفو و مسامحت در می بستند و به انتقام یک نفس نقش وجود اکثر ایشان را از جریده احیا محو می نمودند...

...به حاشیه رفتن تفکر فقهی و قوام اندیشه عرفانی و تصوف (که صورت عینی و اجتماعی عرفان محسوب می شود.) نباید فراموش شود گسترش فوق العاده متصوفه ناشی از اراده تاسیسی مغولان نبوده است؛ اگرچه مغولان باورهایی طبیعی داشتند و شمن باور بودند و بعدها وقتی که در ایران حضور یافتند، شمن های خود را در کسوت پیران طریقت جستجو کردند. به روایت تاریخ، اراده قابل توجهی از ایشان برای ترویج باورهای دینی خود دیده نمی شود. البته در این مقطع یا پیش از این، عناصری از مناسک آیینی شمنیسم توسط ترک های آسیای میانه وارد سنت های عرفانی اسلامی شده بود؛ چنانکه پاره ای عرفان پژوهان، رقص و سماع صوفیانه را سوغات آیین های راز آمیز شرقی میدانند...

نویسنده درفصول این کتاب، تلاش کرده تا رابطه قدرت با تصوف را در دو قرن هفتم و هشتم که ملازم با شکوفایی اندیشه عرفانی در ایران و سرزمین‌های اسلامی است، بررسی کند. به همین دلیل از میان عرفا و مشاهیر صوفیه، شخصیت‌هایی چون مولانا، سعدی، عزیزالدین نسفی، سمنانی و... نیز که به نحوی نماینده اندیشه عرفانی عصر خود هستند، مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. قرن هفتم هجری، قرنی است که تاریخ ایران شاهد تولید انبوه آثار صوفیانه و هژمونیک شدن ارزش‌های عرفانی در گستره جامعه آن روزگار ایران است و ضرورت دارد تا چگونگی در دسترس قرار گرفتن این ارزش‌ها در جامعه بررسی شود.

چنانچه «فوکو» میان رژیم‌های دانایی و استراتژی‌های قدرت رابطه‌ای تعاملی می‌بیند، این پژوهش نیز به بررسی رابطه قدرت سیاسی به‌مثابه یکی از امکان‌های سیاسی با رژیم دانایی تصوف عصر ایلخانان می‌پردازد. مسئله اصلی نویسنده، کشف رابطه اندیشه‌های عرفانی با روابط قدرت است و برای رسیدن به این مقصود از رویکرد گفتمان فوکو استفاده می‌کند. کشف کلیت‌ها و صورت‌بندی‌های گفتمانی که ذیل آن دانش مبنای شکل‌گیری و مشروعیت قدرت به دست می‌آید و در مقابل نیز بحث پیرامون آن دانش تولیدشده توسط قدرت سیاسی، کار مهم نویسنده در این کتاب است.