ترجمه روان نهج البلاغه

ترجمه روان نهج البلاغه

نویسنده: حضرت علی علیه السلام
مترجم: سید کاظم ارفع
ناشر: فیض کاشانی
زبان کتاب: عربی - فارسی
تعداد صفحه: 1400
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1379 - دوره چاپ: 3 

کیفیت : نو ؛ لبه بیرونی کتاب خاک گرفتگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

ترجمه روان نهج‌البلاغه، ترجمه‌اى به قلم نویسنده معاصر كشور سيد كاظم ارفع مى‌باشد. مترجم سعى كرده است كه ترجمه گويا و روانى ارائه دهد كه در آن تصرف صورت نگرفته و چيزى بر آن افزوده نگردد. او خود درباره نياز نسل امروزى چنين مى‌گويد: «ما اينك به ترجمه روانى نياز داريم كه نسل جوان ما خسته نشود و براى خواندن تمايل نشان دهد».

وى به‌گونه‌اى ترجمه كرده است كه اگر كسى نخواست متن عربى را بخواند، ترجمه به تنهایى قابل فهم باشد و نيازش را برطرف كند. معمولاً ترجمه از مشكل شرح و تأويل و پرانتزگذارى رنج مى‌برند كه مترجم تلاش كرده است كه ترجمه‌اى ارائه كند كه اين مشكل را نداشته باشد يا در كمترين حجم باشد. از ديگر نقاط قوت اين ترجمه ادبيات نوشتارى آن است كه با ادبيات روز نگارش شده است.

بنابراین، بايد گفت كه مزيت اين ترجمه در روانى عبارات و خوش‌خوانى آن‌هاست. عبارات آن بسيار ساده و بى‌پيرايه و قابل فهم عموم است و هر كس مى‌تواند به راحتى از اين ترجمه استفاده كند و مترجم محترم در اين راه توفيق خوبى حاصل كرده است؛ اما معايب و ايراداتى هم بر آن وارد است. مترجم اگر چه بر آغاز كتابش مقدمه مختصرى نوشته است؛ اما در هيچ اشاره‌اى به روش خود در ترجمه نكرده و تنها در تبيين هدفش از ترجمه مجدد اين كتاب شريف مى‌نويسند: «هدف حقير از ترجمه مجدد نهج‌البلاغة نقل به معنا نمودن گفتار شيوا و دلنشين اميرالمؤمنين(ع) در عباراتى روان و ساده بوده تا عموم مردم بخصوص طبقه جوان از آن استفاده كنند».

ديگر اين كه هيچ گونه شرح و توضيحى - ولو در موارد ضرورى - داده نشده، لذا ممكن است، خوانندگان گرامى درباره برخى عبارات دچار شبهه شوند. بديهى است كه ترجمه صِرف بدون توضيحات لازم، چه در مسائل فقهى و چه در مسائل كلامى، ايجاد شبهه مى‌كند و در موارد تاريخى نيز موجب ابهام مى‌گردد كه بايد ابهام‌ها زد وده شود.

به عنوان مثال در بخشى از خطبه اول مى‌خوانيم: «همچنين چيزهایى كه واجب بودن آن‌ها در قرآن ثابت شده و آن‌هایى كه در سنت رسول‌خدا(ص) عمل كردن به آن واجب گرديده و ليكن در قرآن به ترك آن اجازه داده شده است و آن چه زمانى واجب است و وقتى ديگر وجوب آن از بين مى‌رود»، براى اين كه خواننده را به مقصود رهنمون شود، نيازمند توضيح هر چند اندك و ذكر مثال است و نمى‌توان به اين استدلال كه ترجمه ما تحت‌اللفظى و روان است، خواننده را در وادى حيرت رها كرده و او را به مقصود كلام حضرت رهنمون نشويم. ممكن است، چنين ادعا شود كه اين ترجمه در مقام شرح مطالب كلامى و فقهى نيست، اگر چه اين ادعا تا حدى صحيح است؛ اما بايد سؤالاتى كه براى خواننده كتاب در حين مطالعه مطرح مى‌شود، به صورت حداقلى پاسخ داده شود و شرح مبسوط آن به منابع مفصل‌تر ارجاع داده شود.

اشكالات ترجمه تنها به موارد فوق محدود نمى‌شود و گاه در عبارات ترجمه، معانى اشتباهى به ذهن تبادر مى‌كند، به عنوان نمونه در بخشى از خطبه اول آمده است: «در اين هنگام خداى سبحان رسولان خود را در ميان آن‌ها فرستاد؛ در حالى كه بين انبياء فاصله مى‌انداخت...». واضح است كه مقصود حضرت فاصله زمانى است؛ اما ممكن است، كسى چنين تصور كند كه مقصود اختلاف و جدايى است. مترجم مى‌توانست در ضمن ترجمه تحت‌اللفظى از شبهه مذكور مانع شود.

اين ترجمه داراى، سه مقدمه از مترجم و مؤلف و ناشر مى‌باشد و سپس خطبه‌ها شروع مى‌شود. قبل از بررسى و نقد اين ترجمه لازم است، به سبک نگارش و مقصد و مرام مترجم از ترجمه نهج‌البلاغه و نظرش در رابطه با ترجمه دقت كنيم تا حد و حدود نقد مشخص گردد. مترجم در مقدمه‌اش در خصوص ماورايى بودن سخن اميرالمؤمنين(ع) مى‌گويد: «آن چه را كه حضرت على(ع) در قالب الفاظ آورده، به قدرى از اشاره و استعاره و ژرفايى عميق برخوردار است كه بزرگان عرب و عجم در برابر آن همه اعجاز و قدرت بيان، لب فرو بسته و با تمام وجود محو سخنان حكمت‌آميز آن امام همام شده‌اند... بنابراین، كسى قادر نيست كلام فصيح و موزون مولا را آن طور كه سزاوار است، به زبان فارسى و يا هر زبان ديگر ترجمه كند، جز آن كه مفهوم و معنايى نزدیک به منظور آن حضرت را نقل نمايد».