ترجمه الفرق بین الفرق در تاریخ مذاهب اسلام

نویسنده: ابومنصور عبدالقاهر بغدادی
مترجم : شیخ مفید
به کوشش : محمدجواد مشکور
ناشر: اشراقی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 480
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1358 - دوره چاپ: 3

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب

ابومنصور عبدالقاهر بغدادی یا ترجمه الفرق بین الفرق با مقدمه و حواشی و تعلیقات و ترجمه النکت الاعتقادیه شیخ مفید

نگارنده در این کتاب، کوشیده گزارشی از مذاهب اسلامی را در دو بخش مذاهب کلامی و فقهی معرفی کند. بر این اساس، وی در آغاز به عوامل پیدایش اختلاف در میان امت اسلامی اشاره کرده و خاستگاه آن را درمیان دیدگاه‌های اعتقادی یا موضع‌گیری‌های سیاسی مذاهب، جست و جو کرده است، از نگاه مولف، عواملی چون دشواری‌ مسائل کلامی، دخالت تمایلات نفسانی، اختلاف گرایش‌ها، تقلید از پیشینیان، ریاست طلبی و سرانجام نژادپرستی و تعصبات قومی و طایفه‌ای، از عمده‌ترین عوامل اختلاف‌های مذهبی در طول تاریخ بوده است.

هم‌چنین هم‌جواری مسلمانان با پیروان ادیان گذشته و تشرف برخی از آنان به آیین اسلام، بدون آن که تمامی اندیشه‌های باطل و افکار خرافی خود را کنار گذاشته باشند، ترجمه شدن فلسفه‌ی یونان به زبان عربی و رواج آن در میان مسلمانان، وجود آیات متشابه در قرآن کریم و تفاوت توانمندی‌ها و دیدگاه‌ها در نحوه‌ی استنباط احکام شرعی از منابع آن نیز از اسباب فرقه‌گرایی و تفرقه میان امت اسلامی بوده است.

مولف پس از این مقدمه، فرقه‌هایی را که با انگیزه‌های سیاسی در جهان اسلام پدیدار گشته‌اند، معرفی می‌کند و مذهب شیعه را در کنار فرقه‌ی "خوارج" به منزله‌ی دو گرایش سیاسی که در برابر مسلمانان قد برافراشتند، مطرح می‌کند و خاستگاه و انشعاب‌های آن دو را تبیین می‌نماید. او سپس مذاهب اعتقادی را بررسی نموده، از جبریه، معتزله، اشاعره، ماتریدیه و سلفیه به تفصیل سخن می‌گوید و پایان کتاب خود را به بررسی مذاهب نوپیدایی هم‌چون "وهابیت"، "بهائیت" و "قادیانیه" اختصاص می‌دهد.

كتاب بغدادى پس از فرق الشيعه ابومحمد حسن بن موسى نوبختى متوفاى300ق. و المقالات و الفرق تألیف سعد بن عبدالله ابى خلف اشعرى (متوفاى 299 يا 301ق.) و كتاب مقالات الإسلاميين و اختلاف المصلين تألیف ابوالحسن اشعرى متوفاى 324ق. و التنبيه و الرد علی أهل الأهواء و البدع تألیف ابوالحسن محمد ابن احمد بن عبدالرحمن ملطى متوفاى 377ق.، قديمى‌ترين كتاب در معرفى فرق و مذاهب اسلامى است كه تاكنون به دست ما رسيده و در اين فن از ديگر كتب فرق پرمايه‌تر است، اگر چه از نظر بحث و استقراء و اشتمال بر فرق اسلامى و غير اسلامى به پاى دو كتاب هم‌رديف خود؛ يعنى كتاب الفصل في الملل و الأهواء و النحل ابن حزم اندلسى متوفاى 456ق. و ملل و نحل شهرستانى متوفاى 548ق. نمى‌رسد؛ ولى از لحاظ قدمت، فضيلت تقدم بر آن دو را دارد. اين كتاب از مآخذى است كه درباره چگونگى پيدايش فرق اسلامى و تاثير بعضى بر بعضى ديگر و نفوذ فلسفه‌هاى يونانى به ويژه افلاطونى جديد و ديانات مسيحى و يهودى و ایرانى و هندى در فرقه‌هاى اسلام معلومات سودمندى در اختيار ما مى‌گذارد.