ترانه و ترانه سرایی در ایران

ترانه و ترانه سرایی در ایران

نویسنده: محمد احمدپناهی (پناهی سمنانی)
ناشر: سروش
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 684
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1383 - دوره چاپ: 2

کمیاب - کیفیت : نو ؛ لبه روکش کتاب خاک گرفتگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

با تجدید نظر و اضافات

سیری در ترانه های ملی ایران

ترانه در لغت به معناي خرد، تر و تازه از ريشه اوستايي تئورونه، اصطلاحي عام بوده است که بر انواع قالب هاي شعري ملحون يا همراه موسيقي به ويژه فهلويات، دو بيتي، رباعي و بيت اطلاق مي شده است. با توجه به ريشه باستاني ترانه ها، کهن ترين اشعار فارسي در ميان اين نوع ادبي يافت شده است. در سروده هاي زرتشت که در گات ها ثبت شده، به عنوان اولين بارقه هاي روحيه ايراني نمود پيدا مي کند.

در میان شاخه های متعدد فرهنگ و هنر مردم بی تردید ترانه های عامیانه یا ترانه های مردمی یكی از زیباترین ژانرهای ادبیات است؛ ژانری كه خاص یك ملت نیست، بلكه همه ملل به اشكال مختلف ترانه های خاص خود را دارند؛ اما ترانه ها بر اساس شرایط و موقعیت های خاص فرهنگی، اجتماعی، عاطفی-احساسی و حتی سیاسی شكل می گیرند.

ترانه در حقیقت زمزمه های تنهایی، عشق ها، آرزوها و رویاهای بشری است. معمولا در بیشتر جوامع ترانه های عامیانه سراینده مشخصی ندارند، ولی در عین حال در میان عامه مردم از اقبال فراوانی برخوردارند.

هر چه مردم به یك ترانه وابستگی و علاقه بیشتری داشته باشند، به همان نسبت آن اثر عمر بیشتری خواهد داشت. ترانه مثل هر اثری طول زندگی مشخصی دارد، آنچه كه سبب مانایی ترانه ها می شود دلبستگی و وابستگی عاطفی و احساسی مردم به آن است. عوامل دیگری چون زیبایی، فرم، فهم سریع و راحت و نوع ریتم و موسیقی آن بر پایایی آن تأثیر مضاعف دارد.

ترانه ها معمولا از یك ساختار موسیقایی برخوردارند. شاید آنچه كه ترانه ها را از لحاظ شكلی با هم متفاوت می سازد كوتاهی و بلندی مصاریع و نظام موسیقایی آن است. در عین حال چون اغلب ترانه ها مصاریع كوتاه دارند و سرایندگان در استفاده از واژه ها سعی می كنند كوتاه ترین و تأثیرگذارترین را انتخاب كنند در نتیجه بهتر و سریعتر در ذهن شنوندگان می نشینند و همین امر نقش مهمی در حفظ ترانه ها خواهد داشت.

پیشتر مهمترین جایی كه ترانه ها را در خود نگه می داشت و دیرتر فراموش می شدند افواه مردمی بود كه بدان عشق می ورزیدند، اما با گذشت زمان و تغییر ذائقه و سائقه مردم، ترانه های كهن گاهی پس می نشینند و جای خود را به چیزهای دیگر و یا نمونه های جدید می دهند كه در چنین شرایطی ترانه های كهن تر را فقط باید در تاریخ جست؛ این امر البته زمانی میسر است كه همه آنها یا برخی از این ترانه ها در تاریخ ثبت شده باشد. ت

تردیدی نیست كه اگر در قرون گذشته، ابزاری وجود داشتند كه می توانستند به شكل مكتوب ترانه ها را حفظ كنند، امروز گوهرهای گرانبهایی از یادگارهای نیاكان ما در دست بود، ولی علاوه بر مولفه های فوق، گذر زمان خود بر سلامت و پایایی آن نقش ویژه ای دارد؛ با گذشت زمان و دگرگونی زندگی بشری و جایگزینی مولفه های جدید در ذهن و باور مردم، بسیاری از ترانه ها یا فراموش شدند یا برخی از ویژگی های آن تغییر كردند و یا آنكه بسیاری از ترانه ها بافتار واژگانی خود را از دست دادند.

چون اكثر ترانه ها محصول شرایط موجودند، لاجرم برخی بعد از گذشت زمان فراموش می شوند و جای خود را به نمونه های جدیدتر می دهند، اما ترانه هایی كه در شرایطی خاص سروده شدند از ویژگی هایی برخوردارند كه گاهی آگاهی از آنها می تواند خواننده را با شرایط اجتماعی _ تاریخی پیدایی ترانه ای آگاه سازد.

در ترانه ، گاه مكان ها، ماجراهای تاریخی، شخصیت ها از آدم عادی تا پادشاهان و قهرمانان و چهره های اسطوره ای و ملی وجود دارند كه هر كدام به نوعی استخوان بندی یك ترانه را تشكیل می د هند. در دهه های اخیر خوشبختانه تحول خوبی در زمینه حفظ آثار فرهنگی و فولكلور مردم صورت گرفته است و تحقیق و تتبع در این حوزه بخشی از دغدغه و دلمشغولی های پژوهشگران شده است.

محققان بسیاری برای حفظ فرهنگ مردم و باورهای پیشینیان دست به تتبع و تحقیق زدند كه مهمترین نتیجه كار آنها جلوگیری از فراموشی آداب و هنر نیاكان ماست. آقای محمد احمد پناهی سمنانی از نویسندگان و محققان دلسوز و پركاری است كه سالها در حوزه فرهنگ مردم ایران قلم می زند و كارهای تحقیقی و پژوهشی وی از آثار خوب و ماندگار فرهنگ مردم است.

وی پیش از این كتاب «ترانه و ترانه سرایی در ایران» را منتشر ساخت كه با گردآوری ترانه های اقوام مختلف ایران، گوشه های پنهان فرهنگ و سنن ایرانیان را بازنمایی كرد.