تذکره هزار مزار

تذکره هزار مزار

نویسنده: معین الدین جنید شیرازی , عیسی بن جنید شیرازی
مصحح: عبدالوهاب نورانی وصال
ناشر: احمدی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 530
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1364 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت :  نو 

مروری بر کتاب

مصور

بحثی پیرامون چند شهر از خراسان بزرگ

اهميت توجه به مزارها و گور اوليا سبب شد بسياري از بزرگان، كتابهايي در مزارشناسي بنويسند .کتاب فوق به بررسی زندگی و مزار تنی چند از بزرگان شعر و ادب و عرفان ایران می پردازد . تفكر اسلام قبور انسانهاي مؤمن مورد احترام است. در منابع روايي، مرده مؤمن از همان احترام زنده او برخوردار است و تفاوتي از اين حيث ميان زنده و مرده انسان مؤمن نيست. لذا يك مسلمان از همان زمان احتضار و فرارسيدن مرگ تا مردن و غسل و كفن و تشييع و نماز خواندن بر وي و دفن پيكر او، موضوع بسياري از احكام و آداب شرعي است كه در كتابهاي فقهي مورد بحث قرار گرفته است و محدثان نيز در كتابهاي روايي در ابواب گوناگوني به بيان احاديث وارده از معصومين عليهم السلام، پرداخته اند.

هدف از تالیف این اثر، همان طور که بیان شد، یاد و زیارت اهل قبور است. همین انگیزه باعث شد تا فردی از پسر مؤلف بخواهد، برای بهره مندی بیشتر آن را به فارسی برگرداند. او نیز به این تقاضا پاسخ داد و اقدام به ترجمه آن نمود.روش مؤلف در معرفی بزرگان و آثار آنان در قبرستان‌های شیراز، بر تعیین محل و موقعیت جغرافیایی، دوری و نزدیکی مزار به شهر گذاشته شده است نه قدمت تاریخی مقام و منزلت صوری و معنوی صاحبان قبور به طور کامل.معین الدین جنید ظاهرا کتاب خود را در سال ۷۹۱ هجری تالیف نموده و در اواخر همین قرن در حوالی سال ۸۰۰ هجری درگذشت.

از آنجا که این اثر، تذکره مشاهیر، مشایخ صرفیه ، علما، زاهدان و حاکمان معروف شیراز است و ترجمه احوال اشخاص، نکات اصلی چون تحصیلات، مشایخ، تالیفات و تاریخ وفات و حتی گاهی ولادت ترجمه را بیان داشته است.از ویژگی‌های این ترجمه آن است که در کنار اثر، چه بسا نکات جالب و گوناگون در ترجمه آمده که در متن با رجال معروف و مشاهیر عرفاست که این موارد را در پایان بسیاری از شروح احوال می‌توان دید که این موارد را که از خود اضافه کرده است.

این عبارت را قبل از آن آورده «مترجم گوید»؛ ولی این مطلب در همه جا ۱- خاتمه، بیش از چند سطر نیست و مطلب خاصی جزء توجه دادن خوانندگان به احوال و افعال مقربان درگاه الهی صادق نیست و مواردی را می‌توان یافت که این جمله درج نشده، من باب مثال حال شیخ عروق بن اسود ، مترجم از خود اضافه نموده، بدون آنکه آن جمله درج شده باشد. به همین علت برای اینکه خوانندگان به واقعیت مطالب آن طور که نظر مؤلف بوده، واقف گردند، در پاورقی این گونه موارد آمده است.

از ویژگی‌های دیگر این کتاب این است که، مطالبی که درون متن احتیاج به توضیح داشته، از نوشته‌ها و حواشی علامه قزوینی که قبلا بر شد الازار نوشته، برای تبین مفاهیم و مندرجات متن ترجمه در پاورقی صفحات با امکانات کامل آورده شده تا مطالعه کنندگان، استفاده بیشتری از ترجمه فوق بردارند و این موارد را مصحح در پاورقی‌ها متذکر شده‌اند.

منابع مؤلف؛ همچون موضوع آن بیشتر متکی به تواریخ صوفیه و مشایخ؛ مانند طبقات الصوفیه ابو عبدالرحمان سلم و حلیة الاولیاء ابونعیم اصفهانی است.در پایان می‌توان گفت: منظور مؤلف از تالیف این اثر، تهیه راهنمایی برای زیارت کنندگان قبور نامداران در هفت گورستان شیراز در آن زمان بوده است.

این هفت نوبت (قسمت) به این قرار است.
نوبت اول: در ذکر دفن شدگان قبرستان شیخ کبیر و جوانی آن (دبیرستان شاهپور سابق و مزار شیخ عبدالله خفیف در شمال شرقی آن واقع است).
نوبت دوم: در ذکر دفن شدگان قبرستان با هلیه و حوالی آن (محله سرباغ و بقعه متبرکه شاه منذر از بقایای آن است). نبوت سوم: در ذکر دفن شدگان گورستان سلم و جوانی آن (قبرستان قدیم شیراز که مشهور بدار السلم است). نوبت چهارم: در ذکر دفن شدگان گورستان مشهد‌ام کلثوم و شیرویه و جوانی آن (جایگاه آن معلوم نشد). نوبت پنجم: در ذکر دفن شدگان گورستان باغ و حوالی آن (در حوالی آستانه حضرت سید علاءالدین حسین واقع بوده است.)
نوبت ششم: در ذکر دفن شدگان گورستان عتیق و حوالی آن (مسجد جامع فعلی که مشهور به مسجد جمعه است). نوبت هفتم: در ذکر دفن شدگان گورستان مصلی و گرداگرد آن (سمت اعظم آن حال باغ ملی و مشهد منور علی بن حمزه)

بعد از این تقسیم بندی، اصل تذکره یا متن می‌آید که در این قسمت، احول ۳۹ نفر بیان می‌گردد که از شیخ کبیر (ابوعبد لله محمد بن خفیف) شروع و بعد شیخ احمد کبیر، شیخ ابوعمر و اصطخری، مولانا سعیدالدین کازرونی، شیخ ابوشجاع، امام ضیاءالدین مسعود شیرازی، سید مرتضی واعظ و... و آخرین این نوبت شیخ جلال الدین محمد سرده است، می‌آید.

در نوبت دوم، شرح احوال ۳۲ نفر؛ از جمله استاد سبیویه نحوی، شیخ ابو عبدالله تعاریضی، شیخ حیدر صوفی، زاهد عفیف الدین یعقوب، مولانا شمس الدین محمد حکیم، فقیه شمس الدین محمد کازرونی ، امیر یوسف الدین یوسف بن عبدالله و... ، شیخ زین الدین علی کلاه بیان می‌شود.
نوبت سوم، به شرح اصول ۲۷ نفر از مشایخ و بزرگان که در قبرستان سلم؛ از جمله نسخ سلم بن عبدالله صوفی، شیخ ابو عبدالله بابوئی است، پرداخته می‌شود.
نوبت چهارم: به شرح احوال ۶۰ نفر از بزرگان و امیران مدفون در گورستان‌ام کلثوم و شیرویه می‌پردازد؛ از جمله سیده‌ام کلثوم، بی بی غریره، مولانا سراج الدین، فقیه سعدالدین محمد بن حسین، شیخ شیرویه و امیر تاج الدین علی، آخرین این نوبت سید روح الدین است.

در نوبت پنجم، شرح احوال ۵۰ نفر درج شده که اولین آنها، شیخ منذر بن قیس و آخرین امیر یعقوب بن لیث است.
در نوبت ششم که با شرح حال برادر امام هشتم علیه‌السّلام احمد بن موسی علیه‌السّلام شروع و در ادامه آن، شرح احوال ۴۵ نفر از بزرگان که آخرین آنها در این نوبت قاضی بهاءالدین عثمان بن علی است.

نوبت هفتم که با شرح علی بن حمزه بن موسی کاظم علیه‌السّلام شروع و با شیخ اجل مشرف الدین مصلح بن عبدالله؛ یعنی افصح المتکلمین سعدی شیرازی است، پایان می‌یابد. در همین کتاب شد الازار است که نام و کنیه شیخ، صحیح و طبق ماخذ قدیمی دیگر نوشته شده است که به غیر از این دو نفر، شرخ فال ۶۲ دیگر گنجانده شده است.

فهرست

شیخ کبیر
شیخ منصور
شیخ عبدالله
مولانا رکن الدین
مولانا بهاء الدین
شیخ سعدی
و ...