تخت جمشید در تاریخ معاصر

تخت جمشید در تاریخ معاصر

نویسنده: محمدحسن طالبیان , غلام رضا خجندی , مازیار کاظمی
ناشر: نوید شیراز
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 288
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1393 - دوره چاپ: 1

کیفیت : نو ؛ فاقد دی وی دی 

مروری بر کتاب

تمام گلاسه مصور - تعدادی رنگی

در اثر مصوّر حاضر تلاش شده تا فعالیت‌های مختلف در محوّطة میراث جهانی پارسه - پاسارگاد در تاریخ معاصر ارائه شود. این فعالیت‌ها شامل پژوهش، حفّاری، باستان‌شناسی، حفاظت و مرمّت بوده است. این اثر با هدف آگاهی پژوهشگران، متخصّصان، دانشجویان و دست‌اندرکارانی که برای پاس‌داشت این میراث در تلاش هستند تدوین شده است. در این مجموعه همچنین، فیلم مستند پرواز بر فراز پارسه، تولید مؤسّسة شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو، ضمیمه شده است.

تخت جمشید نماد شکوه، توانمندی و اندیشه‌ی ایران دوران هخامنشی، همواره در ادوار گوناگون تاریخی مورد توجه بوده است.دولت‌های همسایه چه در دوران هخامنشیان و چه در دوره‌های دیگر سعی در پیدا کرن راهی برای چیرگی به این جایگاه تاریخی داشته‌اند. نخستین دست‌اندازی به استناد روایت تاریخ نویسان، از سوی اسکندر مقدونی انجام گرفت، که سرانجام آن ویرانی و چپاول این پایتخت آیینی بود.نخستین گزارش های رسمی از مجموعه تخت جمشید به صورت طراحی در سفرنامه‌های به سده‌ی هفتم بر می‌گردد که از سوی جهانگردان اروپایی انجام شده و نیز نخستین تصاویر سیاه و سفید این اثر باستانی به سده‌ی نوزدهم مربوط می‌شود که همه اسناد حاکی از وضعیت تاسف بار این اثر ارزشمند است.

از اینکه ایرانیان از چه زمانی پی به اهمیت آثار باستانی و ضرورت حفظ و نگهداری آن ها برده اند، اطلاع دقیقی در دست نیست، هرچند بعید به نظر می رسد که تاریخی چندان طولانی داشته باشد. در منابع تاریخی وطنی نیز رد و نشان خاصی در این زمینه نمی توان یافت که از آگاهی توده ی مردم یا صاحبان قدرت در این باره حکایت کند. شاید به عنوان یادگارانی از گذشته، همواره طرف احترام آنها بوده باشند، بی آنکه بدانند همین خرابه ها می تواند کلید رهیافت برای درک زندگی و هنر و آداب و رسوم پدرانشان باشد.

اما از اهل فرنگ هرکه پایش به این دیار رسیده، بی استثنا چنین آثاری که گواه تمدن غنی مردم ماست، چشمانشان را خیره کرده. نخستین گزارش ها در این زمینه را می توان در سفرنامه های جهانگردان سراغ گرفت که در دوران صفویه یا بعدازآن قدم به ایران گذارده اند و در خلال روایت سرگذشت و مشاهداتشان هر جا که به این آثار برخورده اند، بدان ها اشاره داشته اند. 

در میان آثار بازمانده از گذشته، تخت جمشید به عنوان نماد شکوه، توانمندی و اندیشه ی ایرانِ دوران هخامنشی، بیش از دیگر آثار در جهان جلب توجه کرده است. برخلاف قصر اغلب سلاطین که با استثمار بردگان و یا ظلم به مردم ستمدیده بنا شده اند؛ تخت جمشید از یگانه بناهای باشکوهی ست که توسط معماران و کارگران حقوق بگیر ساخته شده است و از همین رو نه تنها نشانه ظلم سلاطین نیست که نماد شکوه و فرهنگ مردمی با تمدن غنی ست.حاصل کار معماران ایران باستان، چنان در اوج خلاقیت و هنر بوده که آنچه از تخت جمشید بعد از حمله اسکندر و به آتش کشیده شدن آن برجای مانده نیز کافی ست تا عظمت شگفت انگیز هنر و معماری اش را نشان بدهد. 

از همین روست که در همه ادوار به خصوص قبل از ویرانی، موردتوجه و طمع بیگانگان بوده است. «چنان که حتی دولت های همسایه چه در دوران هخامنشیان و چه در دوره های دیگر سعی در پیدا کردن راهی برای چیرگی به این جایگاه تاریخی داشته اند. نخستین دست اندازی به استناد روایت تاریخ نویسان، از سوی اسکندر مقدونی انجام گرفت، که سرانجام آن ویرانی و چپاول این پایتخت آیینی بود.»

نخستین گزارش های رسمی از مجموعه تخت جمشید، به صورت نقاشی و طراحی، به سفرنامه های قرن هفتم برمی گردد که توسط جهانگردان اروپایی انجام شده و نیز نخستین تصاویر سیاه وسفید این اثر باستانی به سده ی نوزدهم مربوط می شود که همه اسناد حاکی از وضعیت تأسف بار این اثر ارزشمند است. در دوران قاجار دستور نخستین عکس برداری ها از تخت جمشید توسط مقامات دولت ایران انجام می شود در کنار آن هم حفاری غیرقانونی به شکلی بی سابقه صورت می گیرد. هم وطنان طماع و دلالان خارجی تکه تکه هر آنچه را که به دست می آورند فروخته و از کشور خارج می کنند.

تماشای فصل نهم کتابِ حاضر دل هر ایرانی وطن دوستی را به درد آورده و از ته قلب او را آزرده خاطر می سازد. در این فصل شاهد تصویر تکه سنگ های گوناگونی از بقایای تخت جمشید هستیم که از پلکان های مختلف کنده شده اند و اغلب دارای حکاکی های بسیار زیبا هستند؛ تکه سنگ هایی که پس از خروج از ایران در موزه های گوناگونِ سراسر جهان پراکنده شده اند! متأسفانه خروج قاچاق و غیرقانونی این قطعات باارزش تنها مربوط به زمان حفاری های غیرمجاز نبوده، بلکه در ایامی هم که گروه های حفاری قانونی با مأموریت دولتی در آنجا مشغول به کار بوده اند، چنین اتفاق هایی بسیار افتاده است. برای نمونه در دوران پهلوی اول و در راستای تبلیغ احساسات باستان گرایانه که بر دوران شکوه ایران پیش از اسلام تأکید داشت؛ توجه ویژه ای به تخت جمشید شده و گروه هایی برای کاوش و حفاری در آنجا دعوت به همکاری شدند.سرپرست یکی از این گرو ها به نام هرتسفلد به هنگام سفر ولیعهد سوئد به ایران، تکه ای از حجاری های تخت جمشید را در چمدان گذاشته و به او هدیه می دهد تا به واسطه مصونیت دیپلماتیک آن را از کشور خارج کند. اما بعدها معلوم می شود که ولیعهد علاقه مند به آثار باستانی، به این تحفه بسنده نکرده و با همکار هرتسفلد حسابی از خجالت تخت جمشید درآمده اند!

کتاب تخت جمشید در تاریخ معاصر کتابی ست خواندنی با تصاویر زیبا که خواندن آن لذت بخش و درعین حال دردناک است. این کتاب به شرح آنچه تخت جمشید در این سال ها از سر گذرانده می پردازد، فراز و فرودهای بنایی باشکوه که گاه با مهر و گاه با بی مهری روبه رو شده و در همه حال نیز مورد طمع افراد سودجو بوده.

فهرست

تخت جمشید از نگاه برخی جهانگردان خارجی (کهن‌ترین طراحی‌ها و عکس‌های تخت جمشید)
تخت جمشید در دوره‌ی قاجاریه (حفاری‌های غیر مجاز)
فعالیت‌های علمی باستان شناسی موسسه‌ی شرق شناسی دانشگاه شیکاگو سال 1310 تا 1314 به سرپرستی پروفسور ارنست هرتسفلد (دوره نخست)
فعالیت‌های علمی باستان شناسی موسسه‌ی شرق شناسی دانشگاه شیکاگو سال 1310 تا 1314 به سرپرستی دکتر اریک اشمیت (دوره دوم)
علی سامی (1342-1318)
موسسه‌ی ایتالیایی خاورمیانه و خاور دور (ایزمئو)
تأسیس بنداد تحقیقات هخامنشی 1352 تا 1357 ه.ش به سرپرستی پروفسور علیرضا شاهپور شهبازی
آثار هخامنشی در موز‌ه‌های جهانی
تصاویری از نقش برجسته‌های هخامنشی در موزه‌های جهان
آلبوم تصاویر کهن تخت جمشید و مقایسه‌ی آن با وضعیت کنونی