تبصره و دو رساله دیگر در منطق

تبصره و دو رساله دیگر در منطق

نویسنده: زین الدین عمر بن سهلان ساوی
ب‍ک‍وش‍ش‌: م‍ح‍م‍دت‍ق‍ی‌ دان‍ش پ‍ژوه‌
ناشر : دانشگاه تهران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 180
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1337 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب

بدان که علم به دو قسم است: تصور و تصدیق. تصور آن باشد که حقیقت چیزى در عقل حاصل آید؛ چنان‌که حقیقت انسان و حقیقت حیوان و امثال آن و تصدیق آن باشد که حکم کنیم بر چیزى به هستى و یا نیستى؛ چنان‌که گوییم: عالم، محتاج صانع است، یا گوییم: جان آدمى، قدیم نیست. و تصور و تصدیق به‎ دو قسم باشد: نظرى و غیر نظرى. غیر نظرى آن باشد که محتاج کسب نباشد، بلکه عقل آن را به‌خود دریابد؛ چنان‌که معنى هستى و یگانگى و چنان‌که حکم کنیم که: «یکى، نیمه دو است» و «دو، ضعف یکى» و «یک جسم، در یک حال، در دو مکان نباشد» و نظرى آن باشد که محتاج کسب باشد و عقل [نه‏] به‌خود آن را دریابد؛ چنان‌که: «معنى جن و ملک» و «حکم کردن که عالم را صانع باید» و «جان آدمى، باقى خواهد بود» و امثال آن...

کتاب تبصره در منطق مشتمل بر 254 صفحه به قلم عمر بن سهلان ابن سهلان ساوی شامل سه رساله در منطق است که قواعد و رسوم و روش فکر را بررسی می کند. در مجموعه حاضر این مباحث توضیح داده شده است: اقسام لفظ ، لفظ کلی و جزئی ، ذاتی و عرضی ؛ اقسام ذاتی ، پیدا کردن اقسام عرضی ، جنس برین و جنس الاجناس و ...

در پیشگفتار ابتدا منطق چینی، هندی و یونانی معرفی شده و پس از آن دستگاه منطقی ارسطو، فارابی و ابن سینا مورد مطالعه قرار گفته است. مصحح، روش متأخران در منطق را با این عبارت ادامه می‌دهد: «ابن سینا در عروضیه که در بیست‌ویک سالگى نوشته است، از روش ارسطو پیروى کرد و با اختصار همه اجزای منطق را در آن آورد و در کتاب شفا به‌طور مبسوط از آن بحث نمود». سپس ابن سینا را بنیان‌گذار روش متأخران دانسته و دانشمندانى مانند غزالى و ساوى و دیگران را از پیروان او می‌داند.

نویسنده در ابتدای کتاب غرض از منطق را این‌گونه تبیین می‌کند: «غرض از منطق، شناخت این دو راه است؛ یعنى «قول شارح» و «حجّت» و جدا کردن آنچه راست است از این هر دو، از آنچه ناراست است». سپس پس از طرح مباحث مختلف منطق با طرح موضوع برهان و مغالطه و اقسام آنها کتاب را به پایان آورده است.