هنوز در شماری نوشته‌ها که اغلب از سر تفنن درباره جنبه‌های گوناگون تاریخ مشروطیت یا روزگار مصدق نوشته می‌شود از توجه تحلیلی به دشواری‌ها و کاستی‌های ساختاری ترتیبات مشروطه نشانی نیست و نگرشی تاریخی‌ ـ جامعه‌شناختی که کاوش و بررسی گسترده در اسناد را نیز پشتوانه داشته باشد، به این نوشته‌ها راه نیافته است. بررسی سنجشگرانه سبب‌ها، پیامدها و چند و چون درماندگی‌ها و ناکامی‌های انقلاب مشروطه و نهضت ملی روزگار مصدق کاری بسیار درخور است.

اما نادیده گرفتن یا کمرنگ‌نمایی اهمیت تلاش‌ها، آرمان‌ها و فداکاری‌هایی که با آن جنبش‌ها آمیخته است تنها می‌تواند پیامد دریافتی کوته‌بینانه و سطحی از تاریخ آزادیخواهی در کشور باشد. برخی کوته‌بینی و درمواردی، سرسپردن به غرض‌های خود را بدانجا رسانده‌اند که انقلاب مشروطه و جنبش‌های پس از آن را ناچیز یا خام‌اندیشانه وانمود کرده‌اند. برخی حتی ملی کردن نفت را «خطا» دانسته‌اند...

کتاب به بررسی تاریخ ، سیاست و فرهنگ سیاسی ایران با محوریت دکتر محمد مصدق می‌پردازد.این کتاب پرسش‌های مهمی را درباره سیاست و حکومت در ایران روزگار مدرن در میان می‌نهد و سازگاری یا ناسازگاری قانون اساسی مشروطه با نظام پارلمانی کارآمد از یکسو و کشورداری مقتدرانه و پاسخگو از سوی دیگر را تحلیل می‌کند. بررسی محدودیت‌های ساختاری حکومت مشروطه در ایران ، ویژگی‌های فرهنگ سیاسی و کردار سردمداران ، و معضل انتخابات آزاد از موضوعات اصلی این کتاب است.

هواداران صمیمی حکومت مشروطه چندان به اندیشیدن درباره حکومت کارآمد و شیوه‌های دستیابی به آن نپرداختند و بستن راه‌های قانونی خودکامگی را مهم‌تر دانستند. آنها در عمل با چالش‌های گوناگون روبه‌رو شدند. به‌رغم تلاش‌ها ، سازگاری مداوم مشروطیت و پادشاهی ممکن نشد. نفوذ و منافع کشورهای قدرتمند نیز استقرار مشروطیت را دشوارتر کرد.

چه راه‌هایی برای برون رفت از بن‌بست‌های سیاسی در میان بود؟ مصدق و هواداران او با چه دشواری‌هایی دست به گریبان بودند و چه برداشتی از حکومت و سیاست مشروطه داشتند؟ دولتمردانی مانند مصدق و قوام بر اساس چه انگیزه‌هایی وارد میدان سیاست شدند؟ کارنامه مشروطیت و تاریخ‌نگاری آن را چگونه باید ارزیابی کرد؟

فهرست

مشروطیت و چالش حکومت
انتخاب بدون حق انتخاب
تاملی در نگرش سیاسی مصدق
مصدق بر مسند حکومت
قوام‌السلطنه و سودای قدرت
رویایی انگلستان با حکومت مصدق
صد سال تکاپو در آرزوی بهروزی، در جستجوی آرامش
هویت انقلاب مشروطه