تاریخچه نهضت کارگری در ایران

تاریخچه نهضت کارگری در ایران

نویسنده: شکرالله مانی
ناشر: حزب توده
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 35
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1358 - دوره چاپ: 2

کمیاب - کیفیت : درحد نو  _ نو

مروری بر کتاب

آغاز فروپاشی نظام سنتی ایران را می‌توان به‌طور عام از اواسط دوران قاجار دانست که طی آن، نفوذ اقتصاد استعماری شتاب بیش‌تری یافت. پس از عقد قراردادهای ترکمن‌چای و گلستان،‌ و سپس قرارداد ایران‌-‌انگلیس متعاقب شکست ایران در جنگ هرات، شرائطی به‌دولت مغلوب ایران تحمیل شد که بر طبق آن‌ها تولیدکنندگان و تجار ایران در وضعیت نامساعدی نسبت به‌رقبای خارجی، به‌ویژه سرمایه‌داران انگلیسی و روسی، قرار گرفتند. مثلاً معافیت سرمایه‌داران و دلالان خارجی از پرداخت ۵ درصد مالیات راهداری، علاوه بر ارزانی محصولات خارجی، موجب شد که کالاهای خارجی آهسته آهسته کالاهای ایرانی را از بازار بیرون برانند.

مهاجرت ایرانیان به‌قفقاز و آسیای مرکزی بیش‌تر از این رو شدت یافت که در این زمان سرمایه‌داری نوپای روس در حال گسترش سریع در این مناطق بود و لذا نیاز روزافزون زمین‌داران و نمایندگان ایشان – دولت روسیه – با جنبش کارگری نیرومندی روبرو شد که با سیاست‌های تحمیلی و استثماری آنان دست به‌مقاومتی روزافزون می‌زد. به‌همین دلیل، ورود نیروی کار ارزان‌قیمت ایرانی می‌توانست انحصار نیروهای کارگری مبارز در این مناطق را شکسته سطح دستمزدها را به‌حداقل ممکن تقلیل دهد.

بنا بر آمار استخراجی مورخان شوروی از آرشیوهای روسیهٔ تزاری، از سال ۱۸۴۵ به‌بعد هزاران مهاجر ایرانی پای پیاده از نقاط شمالی گاه حتی از نقاط جنوبی ایران به‌سوی مناطق شمال مرزهای کشور کوچ می‌کردند. موافق بخشنامه‌هائی که از حکام دولتی این مناطق به‌جا مانده، دولت روسیه چنین مهاجرت‌هائی را حتی تشویق نیز می‌کرده است. به‌طور مثال می‌توان یادآور شد که تنها از شهر تبریز در سال ۱۸۹۱ نزدیک به‌۲۷هزار ویزا برای مهاجران ایرانی صادر شده است. همین رقم در سال ۱۹۰۳ به‌۳۳هزار رسید و یک سال بعد در تمام ایران بیش از ۷۱ هزار ویزای مهاجرت برای ایرانیان صادر شد. علاوه بر این باید یادآور شد که بسیاری بدون اجازه رسمی دولت تزاری از روی استیصال بدون اجازهٔ قانونی از مرز می‌گذاشتند و ناگزیر در شرائط بدتری استخدام می‌شدند. گفتنی است که تعداد روستائیان بیش‌تر بود، لذا کارگران غیرماهر اکثریت نه‌دهم مهاجران را تشکیل می‌دادند.

تفوق کالاهای خارجی در بازار ایران طی نیمهٔ دوم سدهٔ نوزدهم میلادی نه‌تنها بازرگانان، بلکه نیز صنعتگران ایرانی را به‌ویرانی روزافزون کشاند. در حالی که بازرگانان بزرگ توانائی آن را داشتند که با خرید اراضی خالصه و امثالهم خود را از مهلکهٔ‌ ورشکستگی نجات دهند و گهگاه از طریق تولید محصولات کشاورزی مورد نیازِ صنایع استعماری، همکار سرمایه‌داران خارجی شوند. صنعتکاران و روستائیان ایرانی با از دست دادن وسائل محقر تولید خود از کار بیکار شده راه مهاجرت در پیش گرفتند.

 جامعه ایران در سال‌های 1320 تا 1332 تغییر و تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مهمی را شاهد بوده است. از جمله این تحولات، حضور گسترده نیروهای اجتماعی در عرصه سیاست و تلاش برای سهیم‌شدن در قدرت بود. در این دوره با توجه به فضای حاکم بر ایران و عرصه جهانی حکومت مشروطه یا دموکراسی نیم‌بندی حکمفرما شد. از جمله مختصات این دوره ظهور احزاب بود.

جامعه كارگری كه از كشاورزی و صنعت تا خدمات بار پیشرفت و توسعه ملی را به دوش می كشد  جامعه ای زحمت كش كه از ساحت نفت تا كارخانه های تولید كشور همواره در راه پیشبرد کشور بوده است...