تاریخ کیش زردشت

نویسنده: مری بویس
مترجم: همایون صنعتی زاده
ناشر: توس
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1662
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1376 _ 1375 - دوره چاپ: 2 _ 1

مروری بر کتاب 

 زرتشت یکی از ادیان کهن ایرانیان است که روزگاری بخش وسیعی از جامعه را شامل می شد و روحیانیون و افراد مذهبی آن دوره عده بسیاری را تربیت می کردند اما با ظهور اسلام ریشه آن برچیده شد و تنها اقلیتی به آن معتقد ماندند. در مطالعه تاریخی ایران پرداختن به آیین زرتشت غیر قابل اجتناب است و هم چنین این دین بزرگ که از سرزمین ایران به جهان معرفی شده است نیاز به مطالعه ای گسترده تر دارد. 

نویسنده در این کتاب  به سیر زردشتی گری در دوران پس از اسکندر و دوران سلوکیان (جانشینان اسکندر در ایران) می پردازد و بعضن به دگرگونی هایی که در این آیین در طی قرون، و سپس در دوره های تسلط امپراطوری روم شرقی (بیزانس) بر منطقه، صورت گرفته. در حقیقت تاریخ پیروان زرتشت در هشت قرن، از قرن چهارم پیش از میلاد تا پایان قرن چهارم میلادی ست. گسترش افکار و عقاید زرتشت از دره ی سند و منتها الیه شرقی ایران، تا تمامی آسیای صغیر، گالاتیه، کاپادوکیه و آناتولی تا مصر و یونان و روم.

خانم مری بویس که خود سابقه ی دراز ایرانشناسی دارد، در تالیف این سه مجلد تاریخ کیش زرتشت، از تحقیقات و پژوهش های تمامی ایران شناسان به نام، در زمینه های مختلف استفاده کرده است. اشکال همه جانبه بودن این اثر که به نوعی حسن آن هم محسوب می شود، آن است که آگاهی به روایت های مختلف، از یک سو خواننده ی مطلق طلب را سر در گم می کند که در زمینه های مختلف، به کدام نظریه باید پای بند باشد. از سوی دیگر این همه جانبه بودن سبب می شود تا خواننده به دلیل نظرات متقن و سنجیده، اما متفاوت ایران شناسان، به هیچ روایتی کاملن دل نسپارد و تصور نکند که تاریخ، یک روایت مطلق است و می توان روایتی قاطع از آن داشت.

به عنوان مثال در مورد محل تولد و حوزه ی عمل زرتشت، دو روایت کاملن متفاوت از دو گروه ایران شناسان ارائه شده، که یکی معتقد به آذربایجان و دیگری معتقد به ماوراء النهر و عمدتن بخارا و بلخ است. با وجود این با ارائه ی دلایل و شواهد در کتاب خانم مری بویس، خواننده متقاعد می شود که روایت آذربایجان نسبت به روایت ماوراء النهر، روایتی سست تر و غیر قابل اعتمادتری ست، اگرچه هنوز هم نمی توان قاطعانه نظر داد....

با این حال در روزگار زردشت، همچنان که سخنان خود وی نشان می دهند، اعمال چپاولگران ولگرد، زندگی آنان را تهدید می کرده است. هنگامی که پنداشته می شد زردشت در خود سرزمین ایران می زیسته است ( بر اساس الگوی تاریخ ادوار بعدی ) گمان می کردند اینان عشایری صحراگرد بوده اند که به مرزهای این سرزمین می تاخته اند. ولی اینک نه تنها پیامبر را ساکن استپ ها می دانند، بلکه باستان شناسان ثابت هم کرده اند که صحراگردی ( که موکول به استفاده از اسب است ) در این منطقه تا حدود ۹۰۰ پ.م. آغاز نشده بوده است.

بنابراین برای پیدایش این دسته های راهزن قانون گریز باید توضیح دیگری جست و یکی که از همه محتمل تر است ( و در تاریخ ادوار بعدی استپ ها هم بازتاب داشته ) این که این دسته ها متشکل از مردانی بودند که از مزدوری در سرزمین های جنوبی تر بازمی گشتند و از این طریق، سلاح های برتر و مهارت های جنگی تازه به دست آورده بودند و ماجراجویی و کسب منافع آنی با شمشیر را بر زندگی آرام گله داری، به مذاق خود خوش تر می یافتند.

«پروفسور مری بویس»، استاد مطالعات زرتشتی روز بیستم ماه اوت ۱۹۲۰ در دارجلینگ، هند به‏ دنیا آمد و در سحرگاه روز چهارم آوریل ۲۰۰۶، در بخش عمومی بیمارستانی در لندن، ‏ درگذشت مری بویس استاد مطالعات ایرانی در مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی، دانشگاه لندن بود وی مدت زمان زیادی در کرمان، یزد و شریف آباد اقامت داشت تا بتواند با جوامع زرتشتی و سنت‌های آنان بیشتر آشنا شود.

تحقیقات او درباره زرتشت، پیامبر ایرانی به سال ۱۹۶۶ برمی گردد، زمانی که او به دهکده‌ای دورافتاده در اطراف شهر کویری یزد، در مرکز ایران سفر کرد و مدت یک سال میان زرتشتیان آنجا زندگی کرد. آنچه مری بویس در آن منطقه دور افتاده کشف کرد، او را به پاسخ سوالی که در پژوهش‌هایش درباره پیامبر دین زرتشتی و پیروانش برای او مطرح شده بود، هدایت کرد. 

سؤال بویس این بود: سه هزار سال پس از زرتشت چه کسی صلاحیت بیشتر در تعبیر و تفسیر و شرح باور‌ها و تعالیم زرتشت را دارد؟ پژوهشگران و دانشمندانی که در صندلی‏ های راحت کتابخانه‏ های خود لم‏ داده و بر سر جزئیات دستوری گات‌ها و نیایش‏‌ها و دیگر ادبیات دینی زرتشت قلم فرسایی‏ می‌‏کنند یا آن کشاورز قبا بر تن زرتشتی که در کوه‏‌ها و بیابان ‏های خشک اطراف یزد و کرمان بیل‏ می‌‏زند و کار می‌‏کند و عرق می‌‏چکاند و ادعیه زرتشتی را زمزمه نموده و سفت و سخت سنت‏‌ها و آیین‏های دین‏آباد اجدادی خود را حفظ می‌‏نماید؟ 

او ادعا می‌کرد که در جوامع کم سواد به آیین‌های باستانی با وفاداری بیشتری عمل می‌شود در حالی که در آموزش این آیین‌ها در جوامع تحصیل کرده اشتباهات زیادی وجود دارد.