تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز

تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز

نویسنده: نادر میرزا
نگارش: لسان الملک سپهر
ناشر: اقبال
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 374
اندازه کتاب: رحلی گالینگور - سال انتشار: 1323 - دوره چاپ: 1

کمیاب  - کیفیت : در حد نو  ؛ صفحه اول کتاب مرمت شده

مروری بر کتاب

در لابلای مطالب کتاب بیش از یکصد فرمان و سند تاریخی از فرمانروایان سلسله‌های گذشته، خطاب به عالمان و حاکمان تبریز، نقل شده است که بسیار جالب توجه است.مهمترین بخش کتاب فصل‌های راجع به دوره قاجار است، به ویژه حوادثی که نویسنده شاهد بسیاری از آن‌ها بوده است.

همچنین در این کتاب تاریخ سلاطین قراقوینلو و آق قوینلو، و شورش شیخ عبیداللّه کُرد به تفصیل آمده است.نادرمیرزا در نگارش این اثر علاوه بر کتاب‌ها، سفرنامه‌ها و تذکره‌ها، به سبب شغل دیوانی‌اش از اسناد موجود در حکومت آذربایجان و همچنین مشاهدات و مسموعات شخصی خود بهره گرفته و در جای جای کتاب از منابعی که استفاده کرده، یاد کرده است.وی ملتزم بوده تا سخن به گزافه نگوید و آنچه را که به چشم ندیده یا از ثقات نشنیده بوده و آنچه را که مطابق باور عقلی نمی‌دانسته و اندک شبهه‌ای در صحّت آن داشته است، در کتابش نقل نکند و به قول خودش تاریخ را آن گونه ننگارد که تنها سلطان را خوش آید....

کتاب جامعی در زمینه آب و هوا ، آثار تاریخی ، ایل‌ها ، بازی‌های رایج ، پادشاهان ، جشن‌های ملی ، جنگل‌ها ، حاکمان ، دانشمندان ، رستنی‌ها ، رویدادهای مهم ، زمین‌لرزه‌ها ، سوگواری‌ها ، سیل‌ها ، شاعران ، عروسی‌ها ، عشایر ، قنات‌ها ، گورستان‌ها ، محله‌ها ، مراسم مذهبی ، مسجدها ، میوه‌ها ، نحوه پخت غذا ، نحوه " زندگی مردم و نویسندگان شهر تبریز است. این کتاب از جمله مهم‌ترین کتاب‌های تاریخی فارسی چاپ تبریز است.

نادر میرزا (1243 ـ 1303 هجری‌قمری) از شاهزادگان فرهیخته عصر قاجار، به دلیل دسترسی به کتابخانه مفصل و ارزشمند میرزا کاظم وكیل‌الرعایا و نیز همکاری نزدیک با کتابدار مظفرالدین‌میرزا ولیعهد، توانسته بود بیش از یک‌صد فرمان و احکام تاریخی از جانب شاهان افشار، زند و قاجار به فرماند‌ه‌ها، حکام و علمای آذربایجان را گردآوری کند که مطالعه این اسناد برای پژوهش درباره اوضاع سیاسی و اجتماعی 200 سال اخیر آذربایجان، به‌ویژه تبریز اهمیت بسیاری دارد.

داوری منصفانه در مورد خدمت یا خیانت یک‌صد و پنجاه سال سلطنت دودمان قاجاریه در ایران اگر غیرممکن نباشد، حداقل مشکل است. علیرغم تالیف، تصنیف کتب، مقالات و رسالات بی‌شمار در خصوص آثار سلطنت این وجود این خاندان در آن دوره از زمان، در خاک پهناور ایران مثمر ثمر بوده، یا مایه شر

ملک‌المورخین لسان‌الملک»، فصل «جغرافیای مظفری»‌ آمده است. در ادامه نیز بخش‌های «داستان فتنه خرمیه با گرفتاری بابک به پایمردی افشین...»، «فی تقسیم قنوات تبریز»، «فی عدد سُکانِها»، «فی اسماء محالها و ما یتعلق بها»، «فی اجداد رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله»، «فی طول التبریز و عرضها»، «فی ابنیه القدیمه و الجدیده بها»، «در یاد کردن مقابر و گورستان‌های قدیم و جدید تبریز»، «شعرا و حکمای تبریز»، «حکما و ادبای تبریز»، «صفت رَبع رشیدی»، «این فصلی است نادر و مشبع در آغاز و انجام عشیرت دنبلی...»، «صفت شاه‌گلی»، «در بیان یادداشت حکام و فرماندهان که به روزگار شاهنشاهان قاجار به تبریز بودند...» و «فصل در بیان فواکه تبریز و انواع آن» آمده است.

از نظر سبک نگارش، نادرمیرزا کوشیده است تا در ادامه نهضت بازگشت ادبی حرکت کند و برای رهایی ادب فارسی از خطر تباهی، با شاعران این نهضت همگام شود، از این رو به سبک ابوالفضل بیهقی تأسی جسته است. مطالب این کتاب‌ به‌طور منظم طبقه‌بندی نشده است، لذا مباحث تاریخی و جغرافیایی و فرهنگی و اجتماعی آن کاملاً باهم مخلوط شده است.نادرمیرزا، همانند بیهقی، همواره از موضوعی به موضوعی دیگر گریز زده و در لابلای مطالب از امثال و حکایات بهره گرفته است، با این همه کلمات روان و یکدست و عبارات زیبای او عموماً مطابق قواعد و اصول درست فارسی نویسی است.