تاریخ هرات ؛ دستنوشتی نو یافته

تاریخ هرات

نویسنده: عبد الرحمن فامی هروی
مقدمه: محمدحسین میرحسینی , محمدرضا ابوئی مهریزی
پیش گفتار: ایرج افشار
ناشر: میراث مکتوب
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 184
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1387 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

نسخه عکسی رنگی

نسخ خطی یکی از مهم‌ترین گنجینه‌های تاریخی و ادبی ایران است. محتویات ارزشمند این نسخه‌ها زوایای مختلفی از تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم را در پیش چشم علاقمندان می‌گشاید. کتاب حاضر تصحیحی است از نسخه خطی «تاریخ هرات» که به احتمال توسط شیخ عبدالرحمن فامی هروی به نگارش درآمده است.

از آن‌جا که پرداختن به تاریخ محلی نواحی مختلف ایران و غور در مسائل مختلف مربوط به آن در دهه‌های اخیر مورد توجه پژوهشگران واقع شده کتاب حاضر در شناخت تاریخ محلی هرات بسیار پراهمیت است و از منابع دست اول قرون پنجم و ششم مقارن با سلسله سلجوقیان به شمار می‌آید.

هرات از جمله شهرهای مهم ایران در مرزهای شرقی بود که متاسفانه در اثر حوادث عصر ناصرالدین شاه قاجار از مرزهای سیاسی ایران جدا شد. متاسفانه باب‌های اولیه این اثر مفقود است و نسخه از باب چهارم آغاز می‌شود. نویسنده در باب چهارم به شرح حال امرا و سلاطین حاکم بر خراسان و هرات از ورود اسلام به ایران تا سلسله غزنوی پرداخته است.در باب پنجم رخدادهای مهم هرات از قرن دوم تا پنجم هجری بررسی و در باب ششم رجال و فضلایی که در هرات زیسته‌اند معرفی شده‌اند. تصاویر تمام نسخه در کتاب آورده شده است.

این نسخۀ نویافته باوجود افتادگی‌های زیادی که دارد، آگاهی‌های تاریخی زیادی به دست می‌دهد و می‌توان آن را ذکر احوال و حکام و والیان خراسان و شهر هرات نامید. در آن حکمرانان خراسان اعم از والیان اموی و عباسی، امرای طاهری، لیثی (صفاری)، سامانی، سیمجوری و محمودی (غزنوی) به ترتیب حوادث عمدۀ ایام امارت ایشان یاد شده است. همچنین به شرح حکایاتی جالب و شگفت‌انگیز در تاریخ سوانح هرات، همچون شیوع قحطی و خشکسالی، برخوردهای اقشار و مذاهب، فعالیت‌های اسماعیلیه، برخی اجحافات حکمتی و بروز اعتراضات و شورش‌های عمومی پرداخته می‌شود و در خلال آن جزئیات نسبتاً زیادی از حوادث تاریخی شهر هرات و توابع و اجزای آن چون مسجد جامع و بازار شهر، به خصوص در روزگار سلجوقیان و ایام زندگانی مؤلف، با ذکر تاریخ دقیق آن‌ها بیان می‌شود.

همچنین به ذکر و توصیف احادیث و روایاتی پرداخته می‌شود که دلالت بر فضیلت و برتری خراسان به خصوص شهر هرات و اهالی آن بر دیگر ولایات دارد. مطالب این باب در تاریخ‌نامۀ هرات سیفی و روضات الجنات اسفزاری نیز منعکس شده است. مؤلف نخست به ذکر فضایل خراسان به طور عام و سپس ذکر شرافت هرات به طور خاص می‌پردازد، به گونه‌ای که بر حسب این روایات، هرات، «شاه خراسان» قلمداد شده است.»