تاریخ مغول ؛ از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری

تاریخ مغول

نویسنده: عباس اقبال آشتیانی
ناشر: امیر کبیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 649
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1392 - دوره چاپ: 10

مروری بر کتاب

مصور

از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری

این اثر، به عنوان جلد اول کتاب و تحت عنوان «تاریخ مفصل ایران: از استیلای مغول تا اعلان مشروطیت» منتشر شد ولی جلدهای بعدی، ادامه پیدا نکرد.کتاب برای تدریس در مقطع دوم متوسطه، به زبانی شیوا، فصیح، به دور از عبارت پردازی‌های پیچیده و به نثری امروزی، تالیف شده است.

مطالب، در چهار موضوع کلی، در قالب نه فصل، بعد از بیان خصوصیات جغرافیایی آسیای مرکزی، به شرح و بررسی دوره سلطنت ایلخانان مغول بر ایران، فترت بین دوره ایلخانی و دوره تیموری و سلسله‌های جزیی که در فاصله این دو قرن و نیم بر بعضی قسمت‌های مملکت ایران سلطنت و امارت داشته‌اند، از جمله چوپانیان، آل جلایر، آل مظفر، خاندانان ایلجو و سربداران، اتابکان فارس، لرستان و یزد، ملوک شبانکاره، قراختاییان کرمان و آل کرت، می‌پردازد.

در پایان به معرفی تمدن، معارف و صنایع عصر استیلای مغول در ایران پرداخته می‌شود. مهم‌ترین هدف مؤلف، روشن ساختن روش علمی تاریخ نویسی و سعی در تالیف منطقی مسائل موضوع تاریخ ایران در عهد مغول بوده و مخصوصا اهتمام به عمل آمده است تا تاریخ ایران، در این ایام، که در کتب جمیع مورخین آن دوران با تاریخ عمومی تمام ملل مغلوب مغول مخلوط ذکر می‌شده، جداگانه نوشته شود و به زیبایی از عهده این امر برآمده و کتابی بی نظیر و پراهمیت در باب تاریخ مغول در ایران ارائه، کرده است....

این کتاب مشتمل است بر تاریخ ایران از ابتدای حمله چنگیزخان (اوایل قرن هفتم) تا تأسیس دولت تیموری (نیمه دوم قرن نهم) و ظاهرا جلد نخست تاریخی است که بنا بوده مؤلف از استیلای مغول تا اعلان مشروطیت بنویسد. حملهٔ مغول به ایران به دو حملهٔ مغول که به تشکیل حکومت ایلخانان مغول در ایران انجامید، اشاره دارد.

در نخستین حمله که در سپتامبر سال ۱۲۱۹ میلادی (پائیز ۶۱۶ ه ق) آغاز شد مغولان به سلطنت خوارزمشاهیان بر ایران پایان دادند و ایران را به ویرانی کشاندند. اما در دومین حمله که در سال ۱۲۵۴ میلادی (۶۵۴ ه ق) با هجوم هولاکوخان به ایران آغاز شد، حاکمان مغول کوشیدند تا به جای ویرانی و قتل‌عام مردم بر آنان حکومت کنند. آغاز حملهٔ مغول در ارتباط با واقعهٔ قتل ۴۵۰ بازرگان مسلمان مغولی در شهر اترار بود.

سلطان محمد خوارزمشاه در سال ۶۱۶ ه ق با سپاهی ۴۰۰٬۰۰۰ نفری به مبارزه با مغول آمد ولی از جوجی پسر چنگیز شکست خورد و از آن پس تصمیم گرفت که از مواجهه با لشکر مغول خودداری کند چون تصور می‌کرد که مغولان بعد از اینکه مقداری غنیمت به دست آوردند به کشور خود مراجعت می‌کنند. فرار سلطان محمد باعث شد که چنگیز بدون اینکه بیمی از روبرو شدن با یک سپاه بزرگ را داشته باشد با فراغ خاطر مهیای حمله به شهرهای خوارزمشاهی شود.

چنگیز جهت دستگیری او دو نفر از بزرگان لشکر خود به نام‌های جبه نویان و سبتای بهادر را به تعقیب سلطان محمد فرستاد. سال بعد سلطان محمد در بستر مرگ، جلال‌الدین خوارزمشاه را به جانشینی خویش‏ برگزید و او بیش از ۱۰ سال بعد از مرگ پدر در برابر سپاهیان مغول ایستادگی نمود و با هم دستی تیمور ملک چندین ضربهٔ شدید به قشون مغول وارد آورد...

چنگیزخان که اصل اسم مغولی او تموچین است در حدود سال 549 هجری در مغولستان تولد یافته و پدرش یسوکای بهادر رئیس و خان قبیله قایت از قبایل مغول بوده است.اجداد چنگیزخان و طوایف مطیع ایشان از مدت ها پیش از ایام پدر او خراج گذار امپراطوران چین شمالی بودند و با اکراه بسیار به سرداران ایشان باج می دادند.

یسوکای بهادر که مردی کافی و رشید بود در ایام ریاست خود طوایف مغولی را که در جوار یورت قبیله او سر می کردند به اطاعت درآورد و تا آن جا اقتدار و اهیمت پیدا کرد که امپراطور چین از بسط قدرت او در وحشت افتاد و جماعتی رابه جلوگیری او فرستاد ولی یسوکای بهادر غالب آمد و به زودی طوق رقیت را از گردن قبلیه خود برداشته در کارها مستقل شد و اساس دولت بزرگی را که پسرش تموچین به وجود آورد ریخت.

فهرست

• مجملی از احوال ممالک آسیا مقارن استیلای مغول
• تشکیل دولت مغول
• سیاست چنگیز و اثرات حمله مغول
• سلطنت جانشینان چنگیز تا ایام فرماندهی هولاگو
• لشکرکشی هولاگو به ایران و انقراض خلافت عباسی
• سلاطین مغول ایران با ایل خانان
• و...