تاریخ مختصر زبان فارسی

نویسنده: محسن ابوالقاسمی
ناشر: بنیاد اندیشه اسلامی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 92
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1373 - دوره چاپ: 1

کیفیت : درحد نو _ نو ؛ مهر دارد

مروری بر کتاب

 کتاب تاریخ مختصر زبان فارسی نگاه کوتاهی‌ست از دکتر ابوالقاسمی به مسیری که زبان فارسی از ایران باستان تا امروز طی کرده است. این کتاب کم‌حجم  می‌تواند برای دانشجویان ادبیات فارسی، زبان‌شناسی، زبان‌های باستانی، تاریخ و هم‌چنین علاقه‌مندان به این مباحث مفید باشد.مطالعه این کتاب زمان زیادی را از شما نخواهد گرفت و مطمئنا خواهد توانست در این زمان کوتاه، اطلاعات مفید و قابل توجهی را به شما منتقل کند. بنابراین مطالعۀ این کتاب خوب و خواندنی را به‌شدت به شما توصیه می‌کنم.

در ادامه به معرفی کتاب تاریخ مختصر زبان فارسی می‌پردازم.ناگفته نماند که تاریخ زبان فارسی غیر از تاریخ ادبیات فارسی است. تاریخ زبان فارسی به ریشۀ زبان و چگونگی تطور و دگرگونی آن در طول تاریخ توجه دارد و حال آن‌که تاریخ ادبیات به بررسی سبک‌های مختلف ادبی و زندگی شعرا و نویسندگان می‌پردازد و این دو مقوله، دو موضع جدا از هم هستند، که نباید آن‌ها را با یکدیگر اشتباه گرفت. کتاب حاضر در زمنیۀ تاریخ زبان فارسی است.

از آغاز آمدن ایرانیان به این سرزمین تا سال 331 پیش از میلاد مسیح، ازلحاظ تاریخی زبان فارسی دوره باستان نامیده می‌شود. زبانی که ایرانیان در آغاز تصرف ایران بدان گفت‌وگو می‌کرده‌اند، ایرانی باستان نامیده می‌شود.در میان زبان‌های منشعب‌شده از ایرانی باستان تنها از زبان‌های زیر اثر به‌جای مانده است: سکایی، مادی، فارسی باستان و اوستایی. مهم‌ترین اثری که از فارسی باستان به‌جای مانده کیتبه داریوش بزرگ است بر کوه بیستون.

هُزوارش: الفبایی که متون زردشتی بدان نوشته شده هزوارش دارد. و هزوارش کلمه‌ای است که به آرامی نوشته می‌شده و به ایرانی خوانده. مثلا «من» می‌نوشتند و آن را به فارسی میانه az می‌خواندند.
پازند: به متون پهلوی که به الفبای اوستایی برگردانده شد، پازند می‌گویند.
im در پهلوی اشکانی به‌معنی «این» است. در فارسی به‌صورت «اِم» در امروز، امشب و امسال باقی مانده است.
در سال 254 هجری یعقوب لیث صفار دولت مستقل ایران را در شهر زرنج سیستان تاسیس نمود و زبان فارسی دری را زبان رسمی ایران کرد. این رسمیت تاکنون ادامه دارد.

در واژگان فارسی باستان از زبان‌های بیگانه واژه‌هایی وارد شده است. «دب» در دبیر و دبستان و «دیو» در «دیوان» بازمانده‌های dipi فارسی باستان‌اند. Dipi، که به‌معنی «نوشته» است، از زبان سومری به فارسی باستان راه یافته است.
در ایرانی میانۀ غربی واژه‌هایی از واژه‌های بیگانه ترجمۀ تحت‌اللفظ شده‌اند. در یونانی logos دراصل به‌معنی «لغت» است. Logos در یونانی به‌مجاز به‌معنی «روح» به‌کار رفته است. در پهلوی اشکانی ترفانی و فارسی میانه ترفانی waxs که دراصل به‌معنی «کلمه» است، به‌مجاز در معنی روح به‌کار برده شده است. زیر نفود لوگوس یونانی، «کلمه» در عربی و «سخن» در فارسی دری به‌مجاز به‌معنی روح به‌کار رفته‌اند.

دساتیر: دساتیری بر واژه‌هایی اطلاق شده که ماخذ آن‌ها کتاب دساتیر است. کتاب دساتیر مجموعه‌ای از گفته‌های آذرکیوان درباره دین و زبان ساختگی و مجعولش است.