تاریخ قاجار ؛ حقایق الاخبار ناصری

تاریخ قاجار ؛ حقایق الاخبار ناصری

نویسنده: محمدجعفر خورموجی
به کوشش: حسین خدیو جم
ناشر: زوار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 386
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1344 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : در حد نو _ نو 

مروری بر کتاب

حقایق الاخبار ناصرى، کتابى است تاریخى به زبان فارسى در دوره قاجار، تالیف محمد جعفر خورموجى از مورخان دربار ناصرالدین شاه قاجار، ملقب به حقایق نگار. او تالیف این کتاب را در  ١٢٧۶ ق. به درخواست ناصرالدین شاه آغاز کرد و چنانکه خود در مقدمه آن مى‏ گوید، از او خواستند که در تاریخ خود جز از راستى و انصاف چیزى نگوید و خائن را خادم و فرار را کرار نشمارد.

 این کتاب، با تاریخچه ایل قاجار و وقایع مربوط به محمدحسن خان قاجار و آقا محمدخان تا جلوس ناصرالدین شاه، به اجمال آغاز می‌شود و سپس ذکر حقایق اخبار سال به سال از ۱۲۶۵ تا ۱۲۷۷ ق. ادامه می‌یابد. مولف گزارش وقایع را از جلوس ناصرالدین شاه به بعد، با شرح و بسط بیشتری ادامه می‌دهد.

اهم مطالب ، مشتمل است بر وقایع شورش خراسان و عزیمت حسام السلطنه به خراسان، ظهور باب، قتل امیرکبیر ، صدراعظمی میرزا آقاخان نوری، سوءقصد بابیه به ناصرالدین شاه، طغیان ترکمانان در هرات، عهدنامه تفویض حکومت بندرعباس به امام مسقط در ۱۲۷۲ ق. ، فتح هرات در ۱۲۷۳ ق. ، تجاوز انگلیسی‌ها به خلیج فارس ، عهدنامه ایران و انگلیس در همان سال، عهدنامه ایران و آمریکا ، تعیین وزرای دهگانه در ۱۲۷۵ ق. ، و جنگ با ترکمانان در ۱۲۷۷ ق.

ویژگی این کتاب چنانکه از نامش برمی آید، ذکر حقایق تاریخی است. مولف چنانکه خود اشاره کرده، کوشیده است تا برخلاف بعضی از اکابر مورخین معاصر که برای خوشایند صاحبان مناصب، بعضی از وقایع را خلاف واقع ضبط کرده‌اند، آن چه را از مشاهیر ثقات و معتبران و روات شینده بی غرضانه، بنویسد؛ اما او خود نیز در ذکر بعضی حقایق اخبار، با همه سعی در حقایق نگاری، ناگزیر از رعایت جانب احتیاط بوده است.

از جمله در ذکر حقایق اخبار مربوط به امیرکبیر، ضمن ستایش جوهر ذاتی و کاردانی و حسن رای و کمال فطنت او که در مقام صدارت مملکت را در سلک نظام در می‌آورد و آیین عدل و انصاف می‌گستراند، ناگزیر با عباراتی مانند این که طبیعت غیور سلطنت نتوانست تجبر و تبختر او را تحمل کند، سعی می‌کند که شاه را تبرئه کند و گناه را همه به گردن حساد و اضداد بیندازد که عاقبت با دلایل و براهین به لباس‌های رنگین و سخنان شیرین توانستند شاهنشاه اسلام پناه را بر آن دارند که برحسب صوابدید امنا و امرا، فنایش را بر بقا مرجح بداند...پس از انجام ترور ناموفق ناصرالدین شاه ۳۸ نفر از بابیان دستگیر میشوند و علمای اسلام آنان را مرتد میدانند و از ناصرالدین شاه میخواهند که حکم قتل آنان را صادر کند. آنان کشتار بابیان را در حد ثواب جهاد اکبر میدانند و از او میخواهند که تمامی مردم را در قتل بابیان سهیم دارند، تا به ظن آنان، تمامی مردم در این ثواب، شریک باشند.

... این هنگام علمای بلد و چاکران درگاه از حضرت شاهنشاه خواستار شدند که هر کس، این مردم مرتد را که مخرب دین سید انام و قاصد جان شاهنشاه اسلام اند به دست خویش سربرگیرد، او را ثواب جهاد اکبر باشد. بهتر آن است که شاهنشاه داد خواه هر یک از ایشان را به دست طایفه از مردم بسپارد تا عرضه هلاک و دمار سازند و در این ثواب انباز (شریک) باشند.
 هر یک از بابیان دستگیر شده را به گروهی از اقشار دربار و جامعه میسپارند، که آن گروه فرد بابی را به قتل برساند تا همه مردم در این قتل عام شرکت داشته باشند. " ... که عموم بندگان خدا از فیض عظمی بی نصیب نباشند "