تاریخ شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی

تاریخ شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی

نویسنده: امیر محمود خواند میر
تصحیح و تحشیه : محمدعلی جراحی
ناشر: گستره
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 301
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1370 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو ؛ لبه بالایی صفحات کتاب موج مختصری دارد

مروری بر کتاب

ذیل تاریخ حبیب السیر

این کتاب اثر امیر محمود هروی پسر "خواند میر"، صاحب "حبیب السیر" است که در 957 هجری در هرات تالیف شده. اگرچه این تاریخ گونه، با بی طرفی نسبی نوشته شده و بخشی از اوضاع و احوال ایران در دوره ی دو شاه اول سلسله ی صفوی را شامل می شود، اما نثر سنگین و منشیانه ی آن که پر از تعارفات و مجاملات معمول آن دوره است، سبب می شود که شیرینی "تاریخ" را تا حد زیادی از دست بدهد.

مولف جای جای کتاب از اشعار خود و دیگران نیز استفاده کرده، که از جذابیت تاریخی کتاب، بیشتر می کاهد. مولف در استعمال تشبیهات شاعرانه، گاه آنقدر مبالغه کرده که رشته ی کلام را از دست می رود....خواندن کتاب، این ارزش را دارد که روی بخش هایی از تشکیلات اجتماعی و سیاسی ابتدای دروان صفوی روشنی انداخته و گهگاه از لحاظ سندیت قابل تعمق است.

در دوران سلطنت شاه طهماسب، سرداران ترک‏ نژاد قزلباش همچنان در ایران، فرمانروا بودند. در این دوره، از اعتقاد و علاقه معنوى به «مرشد کامل» یا پادشاه صفوى کاسته شد و شکل دنیوى نهضت صوفیان و علاقه ‏مندى به قدرت ظاهرى جاى آن را گرفت. بنیان تعصب‏ هاى صوفیانه، با آشنایى بیشتر با فرهنگ و تمدن ایرانى، سستى گرفت.

علاقه به مناصب و پست‏ هاى دولتى رشته اتحاد و اتفاق را گسست و آنان بر سر مناصب، به جنگ و جدال پرداختند. اندکى پس از جلوس طهماسب بر تخت شاهى، تیر امیران رقیب قزلباش بر تاج شاهى نشست و نشان داد که رابطه مریدى ـ مرادى، پس از شکست اسماعیل اول در چالدران، تا چه حد تنزل یافته و شاه صفوى جنبه ارضى گرفته است. آنان حتى در جنگ با رقیب عمده، یعنى عثمانیان، مرشد کامل را رها کردند و به حریف پیوستند.

به طور کلى، در آن روزگار، جامعه به سوى جدایى قدرت‏ هاى سیاسى و دینى پیش مى ‏رفت. البته با روى کار آمدن شاه عباس اول، این روند تسریع یافت؛ اما بار دیگر، وى به استحکام بنیان ‏هاى دولت صفوى پرداخت و انقراض آن را به تأخیر انداخت.

شاه طهماسب وارث مشکلات پیچیده دوران شاه اسماعیل اول بود که آثار آن در مناسبات بیرونى صفویان، به ‏ویژه در برخورد با همسایگان قدرتمند سنى در شرق و غرب ایران، بروز یافت؛ پیچیدگى نظام اجرایى و ادارى کشور، تلاقى مردان قلم و مردان شمشیر، استحکام پایه ‏هاى فرمانروایى صفویه در داخل مرزهاى سنتى ایران و سپس دفاع از این مرزها در برابر ازبکان و عثمانیان، از مسائل مهم دوره آغازین صفویان است.