تاریخ اسماعیلیه یا هدایه المومنین الطالبین

تاریخ اسماعیلیه

نویسنده: محمد بن زین العابدین خراسانی فدائی
تصحیح: الکساندر سیمیونوف
ناشر: اساطیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 220
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1374 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

هدایه المومنین الطالبین

این کتاب که تاکنون فقط یک نسخه از آن بدست آمده است منبع بسیار گرانبهائی از جهت تاریخ اسماعیلیه است. این کتاب محتوی اطلاعاتی است که نویسنده از برخی تالیفات تاریخی که به مرور از بین رفته است اخذ نموده است. این کتاب در اواخر قرن نوزدهم در بمبئی توسط یکی از نزدیکان پیشوای اسماعیلی یعنی آقاخان سوم نوشته شده است.

سیمونوف اظهار میکند که کتاب فدائی برای اهل فرقه و احتمالا فقط برای رهبران فرقه اسماعیلیه که آشنا به زبان فارسی هستند نوشته شده. در واقع فدائی در این کتاب تعلیمات مذهبی و تاریخ فرقه را جای داد تا کلیه اطلاعات ضروری درباره فرقه را در دسترس آقاخان و نزدیکانش قرار دهد و آنها بتوانند در مباحثات استدلال های مختلف مذهبی و تاریخی را به کار برند. چنین بر می آید که فدائی برای نوشتن این کتاب از کتابخانه غنی آقاخان در شهر پونه که تقریبا هیچ کس را بدان دسترس نیست و محتوی کتب بسیار خطی و نایاب از دورانهای مختلف است استفاده کرده و همچنین در بسیاری از موارد نویسنده به سنن شفاهی که در نزد رهبران فرقه باقیمانده است تکیه نموده است.

جهان بینی اسماعیلیان ریشه گرفته از گنوسیزم و بر پایه اندیشه های کهن هند و ایرانی و پس از آن اسلام می باشد. محور اساسی آن بر پایه لزوم فرمانبری از شاه دارنده فره ایزدی استوار است. ریشه اندیشه فره ایزدی به آغاز سده سوم میلادی بازمی گردد. دولت ساسانی برای استوارکردن پایه های توان دولتی خود بر ویرانه های حکومت نیمه دموکرات اشکانی ، دارنده شبه مجلس سنا ، در اندیشه یافتن گونه ای سانترالیزم پایدارسیاسی شد.

ساسانیان دست به گسترش این جهان بینی فلسفی اجتماعی زدند ، که پس از اسلام نیز در اندیشه بسیاری از فیلسوفان ایرانی همچون فارابی دیده می شود ، این تئوری هرگونه اجتماعی را به صورت یک هرم در نظر می گیرد ، که قاعده آن مردم بی نوا و کم سواد که بیشترین شمارگان را دارا هستند ، به ترتیب هرچه باسوادتر و داناتر و داراتر شود درمرتبت بالاتری جای می گیرد.