تاریخ اسماعیلیان

نویسنده: برنارد لوئیس
مترجم: فریدون بدره ای
ناشر: توس
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 350
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1362 - دوره چاپ: 1

کیفیت : 

مروری بر کتاب

مصور

در اواسط سده های میانه تاریخ  اسلام در زمینه خلافت را نهضتی که هم دینی، هم فلسفی، هم اجتماعی و هم سیاسی بود متشنج ساخت و برای مدتی حتی هستی تمدن اسلامی را مورد تهدید قرار داد، و در اوج اقتدارش موفق به استقرار یک فرقه ضد دستگاه خلافت گردید که دست کم در قدرت و رونق با خلافت سنی بغداد کوس همسری می کوفت.

نهضت اسماعیلیان یا باطنیان، اگر تنها به ذکر دو نام از نامهای بسیار آن اکتفا کنیم، در قرن دوم اسلام به صورت مقلمه ای از چندین فرقه عرفانی و غالی و تندرو که بیشتر از جناح شیعه دین اسلام نشات گرفته بودند و برخی نیز شاید ریشه های گنوسی پیش از اسلام ایرانی و سوری داشتند، آغاز به کار کرد.

کیش اسماعیلی در طی سده های بسیار رشد و پیروزی و زوال خویش به صورت متعدد و مختلف چه از نظر عقیدتی و چه از نظر سازمانی متجلی گردید.  اگر از یک سو مدام فرقه های جدیدی در دل خویش جای می داد، و در نتیجه اندیشه های جدیدی را جذب می نمود، از سوی دیگر به صورتی فوق العاده انشقاق پذیر در می آمد به نحوی که دائم در حال انشقاق به  فرقه ها و دسته های متخاصم و مخالف با یکدیگر بود.

تاریخ اسماعیلیان تا مدت ها رازی سر به مهر بود؛ اینکه چرا و چگونه به سرعت گسترش یافت، چرا در اکثر مناطق حاشیه ای جهان اسلام مورد استقبال قرار گرفت، دستگاه فکری آنان را چه کسانی طراحی کردند، چگونه در هر منطقه قرائتی خاص پیدا کرد، چرا و چطور در طول قرن ها خود را بازتولید کرد، چگونه توانست خود را به حکومت های محلی تحمیل کند، چرا نام های گوناگونی یافت و چطور با مسائلی چون ترور، تقیه، تامین امنیت و... گره خورد.

این رازها اما با مطالعات گسترده ای که از حدود 80 سال پیش (و طبق معمول عمدتا در اروپا) آغاز شد، به تدریج پاسخ یافت و از تاریخ مجهول و گاه مجعول این فرقه شیعی رمزگشایی شد. این مطالعات از نیمه های دهه 1340 خورشیدی در ایران هم مورد توجه واقع شد و به مرور، یافته های جدید درباره اسماعیلیه در اختیار مخاطبان فارسی زبان قرار گرفت.

یکی از مهمترین فرقه های مذهب تشیع، اسماعیلیان بودند؛ اسماعیلیه اعتقاد داشتند امامت پس از جعفر صادق(ع) به فرزندش اسماعیل منتقل شده است و بنابراین، سلسله ای از مبانی فقهی، اخلاقی و حکومتی برای خود تدوین کردند که نه کاملا با آموزه های شیعی می خواند و نه به عقاید اهل تسنن نزدیک بود.

اما جدا از این اعتقادات مذهبی، جنبش اسماعیلی با صبغه شیعی خود توانست به قوی ترین اپوزیسیون حکومت بدل شود و در مدت کوتاهی به عنوان نامورترین مدعی خلافت بنی امیه و بعد بنی عباس، برای ایشان مشکلات جدی پدید آورد. اسماعیلیان به سرعت در ممالیک گسترش یافتند و در گستره ای از مصر تا ایران پراکنده شدند و چنان قدرتی یافتند که در چندین منطقه جهان اسلام، حکومت های به نسبت پایدار و مقتدری ایجاد کردند.

لویس در سال 1916 در لندن متولد شد. تحصیلات تکمیلی خود را در دانشگاه لندن، مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی (SOAS) گذراند. در سال 1936 مدرک کارشناسی خود را در رشته تاریخ- با تاکید بر تاریخ خاورمیانه و خاور نزدیک- و در سال 1939 در رشته تاریخ اسلام دکتری گرفت .

مدتی به تحصیل علم حقوق پرداخت تا شغل وکالت را برای خود انتخاب کند، اما چون آن را مناسب خود ندید به مطالعات و پژوهشهای خود بازگشت و به تدریس خاورمیانه مشغول شد. وی مدتی نیز در دانشگاه پاریس به سر برد و دیپلم پژوهش‌های سامی را از آن دانشگاه اخذ کرد.

او کار تدریس را به طور جدی در سال 1938 و در مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی آغاز کرد و تا سال 1974 در دانشگاه لندن ماند. از سال 1974 به بعد را در دانشگاه پرینستون مشغول به تدریس شد. پس از بازنشستگی نیز، با آنکه در دانشگاه تدریس نمی‌کند، راهنمایی چند رساله دکتری را بر عهده داشته است. 

لویس در طی دوران مطالعه و تحقیق خود به موضوعات متنوعی پرداخته است. علاقه او در ابتدا به تاریخ اسلام در سده‌های میانی و به ویژه جنبش‌ها و حرکت‌های مذهبی نظیر اسماعیلیه بود. سپس به خاورمیانه معاصر روی آورد و پس از آن تاریخ امپراتوری عثمانی را موضوع اصلی پژوهش‌های خود قرار داد.

در نهایت به این نتیجه رسید که این سه موضوع را از طریق بررسی تاریخ روابط اروپا و اسلام از اوایل عثمانی تا به امروز، با یکدیگر تلفیق کند.