رمان برۀ گمشدۀ راعی، شرح زندگیِ شخصیت‌هایی است که ازنگاه راعی راوی رمان دیده می‌شوند. راوی رمان برخی از شخصیت‌ها را می‌شناسد یا در فرصتی کوتاه با شتاب از کنارشان گذشته است بی‌آنکه فراموششان کند. و برخی دیگر شاید زائیدۀ خیال اویند. راعی مردی است مجرد، دبیر دبیرستان واهل کتاب و قلم. در آپارتمان کوچکی به‌تنهایی زندگی می‌کند و هرروز زنی، حلیمه، برای نظافت و آشپزی به‌خانه‌اش می رود. گرچه راعی سخت درگیر ذهنیات خویش است اما آنچه را که در اطرافش می‌گذرد به‌خوبی می‌گیرد و در حافظه ثبت می‌کند.

نویسنده در فصل اوّل رمان، در پوست راعی فرومی‌رود و ذهن و نگاه او را به‌خواننده می‌شناساند. گلشیری در این بخش موفق شده است تا روابط راعی را در ارتباط با سایر شخصیت‌های رمان، از سطح به‌عمق بکشاند و آن‌ها را ـ نه در وضعی که راعی شرح می‌دهد، که در گذر از ذهن و درون راعی نمایش دهد و همواره خواننده را در دو بُعد جهان بیرون و درونِ نویسنده‌-‌ راعی نگه دارد.

پرداخت سه شخصيت اصلي رمان به‌ گونه‌اي است كه الگوهاي رفتاري طيف وسيعي از روشنفكرها را پوشش مي‌دهد. راعي، صلاحي و وحدت درعين داشتن شباهت‌هايي كه تا حد همزاد به‌هم نزديك‌ مي‌شوند به شيوه‌اي متفاوت از بار امانت شانه خالي مي‌كنند. هرسه معلم‌اند. سرخورده و روگردان از سنت‌ها، جايگزيني هم برايش ندارند. پي دستاويز مي‌گردند. درد مشتركي دارند كه هركدام به شيوه خاص خود با آن مواجه مي‌شود. طريق باركشي‌شان ازهم سواست. وحدت مدام در حالت تعليق است برآن قله يا اين فرود. راعي و صلاحي هركدام ساكن‌اند، جدا ازهم در نقطه‌اي از خطي افقي. با اجماع همين تفاوت‌هاست كه كليتي شبيه به قشر روشنفكر شكل مي‌گيرد. صلاحي عشقباز است. در كودكي شاهد بوده پدر كبوتري را پر داده و با وجود اينكه به چنگال قرقي افتاده سرآخر بازمي‌گردد.

همسرش را به‌چشم همان سينه‌سرخ مي‌بيند. جسد زن را در خانه نگه مي‌دارد تا از او طرحي بزند. درنهايت فقط يك دست مي‌كشد و آن را هم مي‌سوزاند. به صرافت مي‌افتد، زن را نشناخته: «يك دست فقط دوتا خط نيست آن هم روي سطح يا فقط حجمي نيست كه در مكان باشد. يك چيزي هم از زمان دارد. در زمان كه نه در خود آدم.»

برچسب ها: کتاب بره گمشده راعی