براهین العجم

براهین العجم

نویسنده: محمدتقی سپهر
حواشی و تعلیقات: جعفر شهیدی
ناشر: دانشگاه تهران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 430
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1351 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب

کتاب «براهین العجم» در موضوع قافیه شعر، حروف آن، و نشان دادن عیوب قوافی تالیف شده است. محمدتقی سپهر کاشانی (زاده ۱۲۱۶ ه‍.ق - درگذشته ۱۲۹۷ ه‍.ق برابر با ۱۰ فروردین ۱۲۵۹) ملقب به لسان‌الملک، ادیب، دانشمند، مورخ و شاعر عصر قاجار.

محمدتقی بن (ملا) محمدعلی کاشانی، در سال ۱۲۱۶ ه‍.ق در کاشان متولد شد و پس از تحصیل علوم قدیمی، عروض و قافیه را آموخت. پدر بیست سالگی از کاشان به تهران آمد و به خدمت به فتحعلی خان صبا ملک‌الشعرای فتحعلی شاه رسید، و به تشویق او به تألیف کتابی در علم قافیه مشغول شد، اما این کتاب با فوت صبا ناتمام ماند و میرزا محمدتقی به کاشان برگشت. در آنجا محمود میرزا پسر فتحعلی شاه حکمران کاشان او را به ندیمی خود برگزید و به او تخلص سپهر داد.

سپس از طرف فتحعلی‌شاه به تهران احضار شد و به سلک اعضای دیوان درآمد. در سال ۱۲۴۵ هجری به همراه فتحعلیشاه به فارس رفت. پس از درگذشت فتحعلی شاه دوباره به کاشان بازگشت. سپهر در زمان محمد شاه به تهران آمد و شغل استیفا را بر عهده گرفت و تا مرگ محمد شاه (۱۲۶۴ ه‍. ق) در همین شغل بود.

محمدتقی سپهر در عهد محمدشاه به نوشتن کتاب ناسخ‌التواریخ مأموریت یافت. این کتاب دوره تاریخ جهان از زمان آدم تا سال ۱۲۷۳ قمری است. بعد از جلوس ناصرالدین شاه، مأمور کاشان و تا سال ۱۲۶۷ در آنجا بود تا آنکه هنگام مراجعت ناصرالدین شاه از مسافرت عراق و اصفهان، در رکاب شاه به تهران آمد. در دربار ناصرالدین شاه خواندن دستخط‌های شاه و فرامین او بر شغل سابق وی افزوده شد و در سال ۱۲۷۲ لقب لسان‌الملک یافت، و بعدها جزو اعضای مصلحت‌خانه درآمد.در سال ۱۲۹۱ ه‍. ق، که اعتضادالسلطنه ریاست ادارهٔ «تربیت مجالس تنظیمات حسنه در ولایات ممالک محروسه» را یافت، سپهر مستوفی اول شد و به لقب خانی مفتخر گردید تا آنکه در ربیع‌الآخر سال ۱۲۹۷ ه‍.ق در تهران درگذشت.

این کتاب مشتمل است بر مقدمه و سه فصل ، فصل اول : در بیان شناختن شعر و تمیز قافیه از مکتوبی و ملفوظی و فصل دوم در شناختن قافیه و حرکات آن و فصل سوم در عیوب قافیه و شاختن ردیف .

کتاب براهین‌العجم ، فارسی در عروض و قافیه و قوانین اشعار فارسی و مکتوب به امر اعتماد‌الدوله میرزا آقاخان صدراعظم نوری و مرتب شده بر مقدمه و ۲۴ باب و خاتمه و در  تاریخ ۱۲۶۸ق. از نگارش آن اتمام یافته.