بر بال بحران ، زندگی سیاسی علی امینی

بر بال بحران

نویسنده: ایرج امینی
ناشر: ماهی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 636
اندازه کتاب: رقعی گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1388 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

مصور

زندگی سیاسی علی امینی

علی امینی ، نخست وزیر و رجل سیاسی سالهای ۱۳۴۰ ، مردی که بسیاری او را به آمریکا منصوب میکردند و حتی خود شاه هم همیشه این گله را عنوان میکرد که امینی را آمریکایی ها به او تحمیل کردند ، یکی از مردانی بود که در شرایط بسیار دشوار اقتصادی سکان نخست وزیری را به دست گرفت ولی با وجود حمایت اولیه جامعه آنروز راه به جایی نبرد و خیلی زود از صحنه کنار رفت.

با وجود اینکه علی امینی بعد از خروج از ایران تا سال ۱۳۷۱ در قید حیات بود ولی در هیچ یک از این سالها تصمیمی برای دست به قلم بردن و نوشتن خاطراتش انجام نداد ، گرچه یادداشتهایی در کیهان لندن نوشت که بعدها تحت عنوان کتاب " خاطرات علی امینی " به کوشش یعقوب توکلی توسط دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در ایران چاپ شد.

همچنین در همان اوایل انقلاب ( سال ۱۳۶۰ )طرح تاریخ شفاهی دانشگاه هاروارد ( به کوشش حبیب لاجوردی ) گفتگویی را با علی امینی انجام داد که سال ۷۴ در آمریکا و سال ۷۶ در ایران چاپ شد ( که من آن را ندیده ام ).

ایرج امینی ، پسر علی امینی سالها پس از مرگ علی امینی ، تصمیم میگیرد با دست نوشته هایی که از علی امینی پیدا کرده است ، زندگی نامه ای در مورد پدرش بنویسد که تحت عنوان " بر بال بحران ، زندگی سیاسی علی امینی " . در راه این کتاب از منابع موجود در آرشیوهای آمریکا ، بنیاد کندی ( رییس جمهور همدوره امینی ) ، آرشیوهای آمریکا و همچنین ایران استفاده های زیادی شده که به مستند تر شدن اثر کمک شایانی کرده است.

کتاب ابتدا توضیحاتی در مورد دکتر امینی،خاندان امینی ، کودکی و تحصیلات ( دکترای اقتصاد و حقوق از فرانسه ) ، دوران وزارت ، اصلاحات اراضی ، دوران نخست وزیری و کناره گیری از آن که با بی مهری شاه از صحنه سیاست دوری میگزیند و سرانجام مشاور محمد رضا شاه در سال آخر حکومت شاه.

کتاب به شدت مستند است و کمتر به اقوال و گفت و شنودهای بی پایه و شایعات متکی است. اما این به نظرم کمی باعث دوری از رسالت زندگی نامه نویسی شده است ، کتاب تا حد زیادی به بررسی تاریخ معاصر علی امینی می پردازد تا زندگی واقعی علی امینی . گرچه به نظرم همانطور که در مقدمه کتاب آمده ایرج امینی ( نگارنده کتاب ) اصل بی طرفی را رعایت کرده است .

مسئله انتصاب امینی به آمریکاییها از نکاتی است که در کتاب مفصلا به آن پرداخته شده و چنان که در کتاب آمده پایه و اساس چندانی ندارد .

یک نکته جالب کتاب ، سال ۵۷ و زمانی است که شاه دوباره به اصل " مشاوره " ایمان پیدا میکند و گرچه خیلی دیر شده کسانی را که روزی دشمن خودش میپنداشته به مشاوره برمیگزیندکه البته جریان تند انقلاب فرصت جبران را از شاه میگیرد.
در این قسمت ایرج امینی از دست نوشته های روزانه علی امینی استفاده میکند که در ماههای آخر حکومت شاه نوشته شده است .

نکته قابل توجه دیگر که البته در مورد زندگی سیاسی بسیاری از دولتمردان و دست اندرکارن حکومت پهلوی بعد از انقلاب در خارج از ایران نمود پیدا می کند ، عدم انجام هیچ گونه فعالیت یاسی است که برای کسانی که سالها در راس امور بوده اند ، به نظرم کمی دور از انتظار است . علی امینی مابین سال ۵۷ که از ایران خارج میشود تا سال ۷۱ که فوت میکند ، عملا هیچ فعالیت سیاسی و حتی غیر سیاسی خاصی به نفع ایران انجام نمیدهد و سهم این سالها از خاطرات ۵۸۸ صفحه ای علی امینی تنها دو صفحه است

این مسئله همیشه مرا به تعجب وا میداشته و تقریبا در مورد تمام ارکان سیاسی پهلوی صدق میکند ، عموم این افراد زمانی که سال ۵۷ از ایران خارج شده اند ، دیگر رویی به فعالیت های سیاسی نشان نداده اند و درگیر نوعی زندگی روزمره شده اند. شاید با توجه به روی کار آمدن دموکراسی در ایران و از بین رفتن احتمال روی کار آمدن هرگونه حکومت پادشاهی ؛که دیگر افکار مردم ایران آن را قبول نخواهد کرد ؛ این افراد که وابستگی به سلطنت داشته اند را دچار نوعی سر در گمی میکند که دقیقا برای چه چیز باید مباره کنند ؟ نکته ای که ایرج امینی هم به آن اشاره میکند .

در آخر باید به عکسهایی اشاره کرد که در کتاب چاب شده و با توجه به اینکه نگارنده به عکسهای خانواده امینی دسترسی داشته ، قابل توجه است.