بحران دلار

نویسنده: ژان دونیزه , رابرت تریفین , فرانسوا پرو
مترجم: امیر حسین جهانبگلو
ناشر: خوارزمی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 161
اندازه کتاب: رقعی لب برگشته - سال انتشار: 1351 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ عطف کتاب رد زردی مختصری دارد

مروری بر کتاب

بر پایه دسته بندی های متعارف، نظام ارزی بین المللی به چهار دوره تقسیم می شود. در این بخش، سیر تاریخی تحول در نظام ارزی بین المللی در این چهار دوره بررسی می شود. در ابتدا تجربه مدل هایی همچون پایه طلا و پایه ارز طلا که مربوط به سه دوره اولیه است مورد بحث قرار می گیرد و در ادامه تحلیلی از وضعیت ارزی حال حاضر بین المللی که دوره چهارم محسوب می شود ارائه خواهد شد.

دوره اول نظام ارزی با جنگ جهانی اول به پایان رسید. در این دوره که نظام پایه طلاعمومیت داشت، به این معنی که میان ارز هر کشور با میزان معینی از طلاتعادل ثابتی برقرار بود؛ هر کشور، سیاست های انقباضی و انبساطی پولی را با عرضه و تقاضای طلاانجام می داد. در حقیقت اقتصادها در این دوره یک دماسنج واقعی داشتند که همان ارزش طلابود. پایین آمدن قیمت طلابه معنای لزوم اتخاذ سیاست انبساط پولی بود و بالارفتن قیمت طلامعادل نیاز به اتخاذ سیاست انقباضی، عرضه طلاو خارج کردن پول از اقتصاد بود.

این سیستم علاوه بر ایجاد ثبات اقتصاد کلان در بعد داخلی، مزیت های بسیاری نیز در بعد بین المللی داشت. مهم ترین تاثیر این سیستم در بعد بین المللی جلوگیری از وقوع مازادها و کسری های زیاد و بلندمدت در تجارت میان کشورها بود. کشوری که مازاد طلاداشت با واردات بیشتر، طلای خود را به کشوری که کسری طلاداشت منتقل می کرد. این جابه جایی طلا، کسری ها و مازادها را در یک فرآیند خودکار و از طریق تغییرات ارزش نسبی ارز کشورها مرتفع می کرد.

به رغم مزایای کلیدی فوق، این نظام همزمان با وقوع جنگ جهانی اول، دچار مشکلات شدیدی شد. در خصوص مهم ترین مسائلی که ادامه این نظام را با مشکل مواجه می ساخت می توان به چند مورد عمده اشاره کرد:

۱ - رشد تجارت نیازمند پشتیبانی مالی گسترده تری بود. رشد اکتشاف ذخایر طلابسیار کمتر از رشد فزاینده تولید کالاو خدمات جدید در سطح جهانی بود.

۲ - افزایش تولید و نیاز به پول بیشتر، تعیین نرخ های جدید برابری پول با طلارا لازم می ساخت. اما مساله پیدا نمودن برابری منطقی ثابت و جدیدی که ارزش ها را در برابر طلاحفظ کند و نیز جوابگوی نیاز معاملاتی و ذخیره ای کشورها باشد، بسیار مشکل بود.

۳ - فعالیت بورس بازان و سفته بازان بین المللی که از عدم تعادل های پولی در تغییرات مدت دار برابری طلاو ارزهای مختلف، حداکثر استفاده را می بردند.

۴ - عدم تعهد کشورها برای ماندن بر نرخ های اولیه برابری اعلام شده ارزهای ملی با طلانیز بسیار مشکل ساز بود.

دوره دوم نظام ارزی بین المللی (۱۹۴۴-۱۹۲۰) با وقوع جنگ جهانی اول آغاز شد. لزوم تامین سرمایه برای جبران خرابی های حاصل از جنگ بر کمبود پول به دلیل طلای محدود جهانی غلبه کرد. میزان تجارت جهانی که در مقایسه با تولید ملی کشورها در دهة ۱۹۲۰ به پایین ترین حد خود رسیده بود، باعث شد بسیاری کشورها عملانظام پایه طلارا کنار بگذارند.

در این دوره که تا پایان جنگ جهانی دوم ادامه یافت نظام یکسانی در تبادلات ارزی بین المللی حاکم نبود. برخی کشورها مجددا نظام پایه طلارا پذیرفتند. برخی دیگر ارزهای معتبر را جایگزین طلاکردند. لیکن شرایط پس از جنگ و قدرت اقتصادی آمریکا، شرایطی را فراهم آورد تا دلار به عنوان ارز مسلط بین المللی مطرح شود.

دوره سوم(۱۹۷۳-۱۹۴۴) به سال های پس از جنگ جهانی دوم مربوط می شود. مشخصه های ویژه این دوره انتخاب سیستم پایه ارز طلا، تاسیس صندوق بین المللی پول(۵) و نیز بانک بین المللی ترمیم و توسعه(۶) بود که همگی در نتیجه مذاکرات نمایندگان ۴۴ کشور جهان در تاریخ ۱ تا ۲۲ ژوئیه ۱۹۴۵ در برتون وودز آمریکا اتفاق افتاد.

مهم ترین نتیجه کنفرانس، انتخاب نظام نرخ ارز ثابت میان ارزهای مختلف جهان در مقابل دلار و نیز نرخ ثابت دلار در برابر طلا هر اونس طلامعادل ۳۵ دلار بود. همچنین کشورها توافق کردند برای رقابت در تجارت، از ابزار تضعیف پول ملی استفاده ننمایند. از سویی تضعیف تا ۱۰ درصد مجاز دانسته شده بود و بیشتر از آن نیاز به اجازه صندوق بین المللی پول داشت. عدم تعادل ها با حساب هایی که کشورها نزد صندوق بین المللی پول داشتند جبران می شد. شوروی که رهبر بلوک شرق بود نیز این توافق را پذیرفت. لیکن عضویت در WB و نیز IMF را رد کرد.

نظام جدید بر پایه کسری همیشگی آمریکا برای عرضه دلار به جهان و تامین نقدینگی بین المللی استوار بود. همین مبنا در نهایت به از هم گسستن این سیستم منجر شد. با عرضه زیاد دلار و کسری رو به رشد ایالات متحده، کاهش ارزش دلار در برابر طلارخ داد. بانک های مرکزی دنیا برای حفظ سیستم ناگزیر از خرید دلار اضافی و عرضه طلاشدند. ادامه این وضع باعث شد سیستم دو قیمتی برای معادل سازی طلاو دلار برقرار شود که در آن نرخ اولیه فقط و فقط میان بانک های مرکزی معتبر بود.

بازارگردانی بانک های مرکزی دنیا در معاوضه دلار با طلای ارزان آمریکا و فروش طلادر بازار آزاد و کسب سود باعث شد آمریکا از آنها بخواهد درخواست تبدیل ننمایند. این تصمیم آمریکا در نهایت به صورت رسمی از سوی نیکسون، رییس جمهور وقت ایالات متحده در سال ۱۹۷۱ بیان شد.

فهرست‮

‭۱‬. رویدادهای پولی ده سال گذشته، نوشته ژان دونیزه
‮‭۲‬. مسائل پولی بین‌المللی و تصمیماتی که به تازگی گرفته شده است، نوشته رابرت تریفین.
‮‭۳‬. تورمهای وارداتی، نوشته فرانسوا پرو