بایزید پیر بسطام

بایزید پیر بسطام

نویسنده: کاظم محمدی وایقانی
ناشر: پازینه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 400
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1384 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ جلد کتاب رنگ پریدگی دارد

مروری بر کتاب 

حسن تو فزون است ز بینایی من            راز تو برون است ز دانایی من
در عشق تو انتهاست تنهایی من       در وصف تو عجز است توانایی من

کتاب حاضر درباره‌ی زندگانی، آراء و اندیشه‌های عرفانی، معاصران، ذکر خصوصیات اخلاقی و سلوک علمی و عملی "بایزید بسطامی" عارف قرن سوم هجری قمری است که با اشاره به دو فرقه‌ی بسطامیه و طیفوریه، نیز منابع و مآخذ شناخت "بایزید" به پایان می‌رسد.

کتاب نقدی تحلیلی که به شرح زندگی، سلوک عرفانی و اندیشه‌های عارف کامل، یعنی سلطان العارفین بایزید بسطامی، طیفور بن عیسی می‌پردازد. بایزید یکی از بزرگترین و پیچیده ترین شخصیتهای جهان عرفان و تصوّف است. آنقدر بزرگ است که از قرن سوّم به این طرف کمتر کتاب صوفیانه و عرفانی ای هست که از وی یاد نکرده و چیزی از اقوال و حکایات وی را درج نکرده باشد. جای او در هیچ تذکره‌ی عرفانی فراموش نشده است و این نشان از بزرگی و عظمت این عارف بزرگ جهان اسلام و ایران است.

در بزرگی او همین بس که نام نامی‌اش بر زبان هر عارفِ بزرگِ بعد از او جاری شده است و نیز این که هر کس را بعد از او بخواهند بزرگ و عظیمش تلقّی کنند می‌گویند گویا بایزید ثانی است و همین نشان می‌دهد که وی در نزد بزرگان عرفان و تصوّف از چه جایگاهی برخوردار بوده است.

نویسنده در بخش نخست که از شهر یا منطقه‌ی بسطام سخن می‌گوید معرّفی و توصیفی جامع از این محل را در متن خود وارد کرده است. ضرورت این بحث از آنجاست که هر عارفی از محیط خود خواهی نخواهی متأثّر است، بایزید هم در مثالهایی که در خلال سخنانش مورد استفاده قرار می‌دهد نشان از این اثرپذیری است، زیرا از باغها، میوه‌ها، حیوانان و امور دیگری که خود با آنها مواجه بوده است سخن می‌گوید. در توصیف شهر نیز از منابع قدیم و میانی و جدید استفاده کرده است.

معجم البلدان یاقوت حموی، جغرافیای سرزمینهای خلافت شرقی، مطلع الشمس و نیز از برخی سفرنامه‌های مستشرقین نیز بهره برده است به مانند سفرنامه‌ی کلاویخو، سفرنامه‌ی ملگونف، سفرنامه‌ی خراسان و سیستان و غیره. در بخش عرفان و تصوّف غیر از تعریف لغوی و صوری صوفی و تصوّف، تعاریفی را از زبان عارفان نامی ‌قدیم آورده که در خلال آن تعاریف چند تعریف و سخن هم از بایزید وجود دارد که از اهمّیّت خاصی برخوردار است. در همین بخش به دو نوع تعریف اشاره شده است، یکی تعاریف مستقیم که در این فصل به 30 تعریف از عارفان بزرگ توجّه کرده است که می‌توان گفت در مجموع همه چیز را در تصوّف در بر می‌گیرد، در عین حال در فصل دیگر تعاریف را از دریچه‌ی پاسخ به پرسشها مورد نظر قرار داده است که در این فصل نیز به 30 مورد دیگر توجّه شده است و در این 60 توصیف و تعریف می‌توان تمامیّت آنچه که در درون تصوّف وجود دارد را دریافت نمود.

چنانکه از متن و فهرست پیداست نویسنده بعد از معرّفی بسطام و پس از بخش ئعرفان و تصوّف است که به بایزید می‌پردازد. و این بسیار مهم است، زیرا بایزید از بسطام برخاسته و تا کسی آن محیط را نشناسد نمی‌تواند به خوبی وی را مورد مطالعه و شناخت قرار بدهد و نیز هر کسی عرفان و تصوّف را به خوبی نشناسد و دیدگاه عارفان را در این مورد شناسایی نکند باز در شناخت بایزید عاجز خواهد بود. در خصوص بایزید از منابع قدیم استفاده شده است. یکی از این منابع که مربوط به قرن هفتم است وفیات الاعیان نوشته‌ی ابن خلکان است، منابع دیگر نیز وجود دارد به مانند کشف المحجوب، تذکرة الاولیاء، جواهر الاسرار، فیه ما فیه و برخی دیگر منابع صوفیانه.

فهرست

مقدّمه
بسطام
عرفان و تصوّف
بایزید بسطامی
تولّد، مرگ و سنین عمر
سواد و تحصیل
حفظ قرآن، نبوّت و زمان
ریاضات
ازدواج و تجرّد
اخلاق
نماز، ذکر و اسم اعظم
عبادت و زهد
توکّل و جهد
عضق و محبّت، صحو و سکر
فنا و بقا
جمع و تفرقه
ایمان
ابلیس
دعا و مناجات
خواب و رؤیا
توحید و ارتباط با خدا
تدبیر و تسلیم
تأثیرپذیری
شریعت و طریقت
سیر و سلوک، سفر و سکون
پیر و استاد
شطحیات
سخن سنجی و بدیهه گویی
ولی الله
بلای شهرت
کسب و کار
کشف و کرامت
معاصران
بسطامیه، طیفوریه
منابع شناخت بایزید
کتابنامه
نمایه