بازتاب اسطوره در بوف کور

بازتاب اسطوره در بوف کور

نویسنده: جلال ستاری
ناشر: توس
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 128
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1377 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

ادیپ یا مادینه جان؟

عقده ادیپ ، که بزرگترین کشف فروید و سنگ پایه روانکاوی محسوب است ، در قاموس روانکاوی فرویدی ، دلبستگی شهوانی یا عاشقانه کودک به والد ناهمجنس خویش یا جایگزینش وهمزمان ، نفرت از والد همجنس خود است که در واقع دوسوگرا یعنی در عین حال محبوب و منفور است و بدین جهت در روان کودک ، کشاکشی پدید می آورد و حس گنهکاری ، به سبب خواست نابودی و سربه نیست کردنش و نیز ترس از اخته شدن برمی انگیزد و متعارفاً واپس زده و فراموی می شود ...

بوف کور شناخته‌شده‌ترین اثر صادق هدایت نویسنده معاصر ایرانی، رمانی کوتاه و از نخستین نثرهای داستانی ادبیات ایران در سدهٔ ۲۰ میلادی است. این رمان به سبک فراواقع نوشته شده و تک‌گویی یک راوی است که دچار توهم و پندارهای روانی است. کتاب بوف کور تاکنون، در هفتاد کشور، از فارسی به ۳۲ زبان زنده از جمله انگلیسی، فرانسه، آلمانی و عربی ترجمه شده‌است.

منتقدان خودی و بیگانه درباره بوف‌کور و دیگر آقار صادق هدایت و احوال و افکارش بسیار نوشته‌اند و بی‌گمان خواهند نوشت. بخش کوچکی از این بررسی‌ها نیز تفسیر «روانکاوانه» بوف‌کور و برخی نوشته‌های صادق هدایت به قلم بعضی تحلیل‌گران ایرانی است که غالباً به ذکر چند اشاره کلّی بسنده کرده‌اند. آنچه در این دفتر آمده، بررسی نگاهی است که نشانِ عقده ادیپی را در بوف‌کور عیان می‌بیند و تلاش برای فهم این معنی که آیا شناسایی و تمییز عقده فرضی ادیپی، گره بوف‌کور را خواهد گشود یا راه به دهی نمی‌برد و باید از دیدگاهی دیگر در آن نگریست. البته گفتن ندارد که نگارنده مدعی فهم و تفسیر جامع و شامل بوف‌کور نیست و باور دارد که هنوز نکته‌ها در این مورد ناگفته مانده است که بی‌گمان دیگران خواهند گفت.

کتاب با این جملات مشهور آغاز می‌شود: «در زندگی زخم‌هایی هست که مثل خوره روح را آهسته و در انزواء می‌خورد و می‌تراشد. این دردها را نمی‌شود به کسی اظهار کرد؛ چون عموما عادت دارند که این دردهای باورنکردنی را جزء اتفاقات و پیش‌آمدهای نادر و عجیب بشمارند و اگر کسی بگوید یا بنویسد، مردم بر سبیل عقاید جاری و عقاید خودشان سعی می‌کنند آن را با لبخند شکاک و تمسخرآمیز تلقی بکنند؛ زیرا بشر هنوز چاره و دوایی برایش پیدا نکرده و تنها داروی آن فراموشی به توسط شراب و خواب مصنوعی به‌وسیله افیون و مواد مخدره است؛ ولی افسوس که تأثیر این‌گونه داروها موقت است و به جای تسکین پس از مدتی بر شدت درد می‌افزاید». اثر حاضر، بررسی و تفسیری روانکاوانه از بوف کور صادق هدایت است.

نویسنده در این کتاب سعی دارد نشانه هایی از عقده ادیپ را در بوف کور عیان کند .وی نخست بحث مبسوطی درباره عقده ادیپ مطرح می سازد، سپس فرضیه عقده ادیپی صادق هدایت رادر بوف کور بررسی می کند، آن گاه پس از شرح نظریه مادینه جان یونگ، می کوشد، بوف کور را بر اساس این نظریه بنگرد.