انوار سهیلی یا کلیله و دمنه کاشفی

انوار سهیلی یا کلیله و دمنه کاشفی

نویسنده: کمال الدین حسین بن علی بیهقی
ناشر: امیر کبیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 590
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1362 - دوره چاپ: 3

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو
 

مروری بر کتاب 

«انوار سهیلی» یا «کلیله و دمنه کاشفی» یکی از مهمترین آثار ادبی و اخلاقی است که از زمان نگارش آن تا امروز همواره در شمار مشهورترین کتاب های تربیتی زبان فارسی بوده است. مولی کمال الدین حسین بن علی واعظ کاشفی بیهقی (متوفای 910 هـ) نویسنده این کتاب دارای آثار متعددی است که یکی از معروف ترین منشآتش همین کتاب است که آن را برای امیر شیخ احمد سهیلی از امرای دربار سلطان حسین بایقرا از روی کتاب کلیله و دمنه ابوالمعالی انشا کرده است و چون کلیله ابوالمعالی در عین فصاحت و بلاغتی که دارد و ضرب المثل است مشحون از امثال و اشعار عربی است، واعظ کاشفی قصدش این بوده که به جای امثال و اشعار عربی و برخی از کلمات و عبارات مغلق کلیله بهرامشاهی اشعار و امثال فارسی و اصطلاحات ساده تر را بگنجاند تا مطالعه کتاب برای ابناء زمان آسان تر و نزدیک تر به فهم و ذوق عمومی باشد.

حسین بن علی بیهقی سبزواری، واعظ نامدار و از دانشمندان و سرایندگان نیمه دوم سده نهم است که در شهر سبزوار در ناحیه بیهق متولد شد. وی که به واعظ کاشفی شهرت دارد، از بزرگان علوم دینی، معارف الهی و مبانی عرفانی است که در نجوم، ریاضیات و فنون غریبه مهارت داشت.

یکی از نگاشته‌های وی، انوار سهیلی نام دارد که کتابیست اخلاقی و ادبی در قرن دهم هجری به زبان فارسی. . وی به خواهش امیر نظام الدین شیخ احمد سهیلی جغتائی می خواست که تحریر و ترجمه ای به نثر ساده از کلیله و دمنه کند و آنرا از اشعار و مثال های عربی پاک نماید ولی در کارش موفق نشد و گرفتار اطناب و عبارت پردازی گشت و از اول «کلیله و دمنه بهرام شاهی» تا «باب الاسد» و «الثور» را حذف و در عوض مقدمه ای از خود بر آن نوشته و حکایت های زیادی از کتابهای گلستان و مثنوی و کتب دیگر را به آن اضافه کرد و به نام "امیر احمد شیخ سهیلی جغتائی" از امرای معروف سلطان حسین بایقرا، تالیف و به همین مناسبت به «انوار سهیلی» مشهور شد. مندرجات کتاب، اخلاقی، تربیتی و حکمی است و در قالب داستان های آموزنده و دلپذیر بیان شده است.

 نویسنده آن کمال الدین حسین بیهقی، معروف به واعظ کاشفی، نویسنده و عالم سبزواری. وی به خواهش امیر نظام الدین شیخ احمد سهیلی جغتائی می خواست که تحریر و ترجمه ای به نثر ساده از کلیله و دمنه کند و آنرا از اشعار و مثال های عربی پاک نماید، ولی در کارش موفق نشد و گرفتار اطناب و عبارت پردازی گشت و از اول «کلیله و دمنه بهرام شاهی» تا «باب الاسد» و «الثور» را حذف و در عوض مقدمه ای از خود بر آن نوشته و حکایت های زیادی از کتابهای گلستان و مثنوی و کتب دیگر را به آن اضافه کرد و به نام "امیر احمد شیخ سهیلی جغتائی" از امرای معروف سلطان حسین بایقرا، تألیف و به همین مناسبت به «انوار سهیلی» مشهور شد.

مندرجات کتاب، اخلاقی، تربیتی و حکمی است و در قالب داستان های آموزنده و دلپذیر بیان شده است. شهرت این کتاب در بین فارسی زبانان از آن زمان تاکنون بیشتر در هند بود و سالیان درازی برای کسانی که می خواستند زبان فارسی یاد بگیرند، بعنوان کتاب درسی رسمی و به گزارش "ادوارد براون" برای امتحان زبان فارسی رؤسای اداره جات هند، کتاب مهمی بود اما در ایران، این اثر نتوانست با «کلیله و دمنه بهرامشاهی» رقابت کند از همین رو، شهرت زیادی پیدا نکرد. کتاب، به ترکی ترجمه شده و ظاهرا فرنگیان بیشتر از همین ترجمه با این کتاب آشنا شدند. "ادوارد دایستویک" آن را به انگلیسی ترجمه و بعدها به زبان «اردو و پشتو» نیز ترجمه شد. سال 1821م برای اولین بار و مرتبه دیگر سال 1827 منتخبی از آن در لندن چاپ شد. سال 1851 م تمام کتاب در هارتفرد و سال 1341 هـ ق، در برلین به چاپ رسید. در بمبئی، کلکته، لکهنو و ایران (تهران) هم بطور مکرر به چاپ رسیده است و نسخه های خطی متعددی در کتابخانه های ایران، کراچی، انگلیس محفوظ است.