المعجم المفهرس لالفاظ القرآن

المعجم المفهرس لالفاظ القرآن

نویسنده: محمد فواد عبدالباقی
ناشر: اسلامی
زبان کتاب: عربی
تعداد صفحه: 912
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1386 - دوره چاپ: 8

مروری بر کتاب 

کتابی است بسیار مشهور، و اثری است فنی و جالب و سودمند برای دست یافتن به آیات قرآن.

نگارش و تنظیم معجم های مفهرس و فرهنگ های الفبایی برای کلمات قرآن کریم از موضوعاتی است که از دیر باز مورد اهتمام خادمان این مصحف شریف بوده است. به همین منظور تاکنون آثار متعدد و متنوعی به رشته تحریر درآمده که البته افتخار پدیدآورندگی اغلب این آثار از آنِ دانشمندان اهل سنت بوده است. ملاحظه تعدادی از این آثار و مواجه شدن با برخی ضعف های موجود در آنها از یک سو و ملاحظه مقام رفیع قرآن و جایگاه بی نظیر آن ، این انگیزه را در بندۀ حقیر به عنوان مدعی پیروی از مکتب اهل بیت پیامبر برانگیخت که با عنایت حافظ این کتاب عظیم در حد وسع خود اثری تولید نمایم که ضمن حفظ نقاط قوت آثار خادمین پیش کسوت – شکر الله مساعیهم و حشرهم الله مع القرآن –ضعف های آنها را پوشش داده و اثری در خور و بایسته قرآن مجید باشد. و اما اینک بیان ضعف های عمدۀ یاد شده و نیز ویژگی های اثر حاضر : 

الف) آثار یاد شده نوعا کامل نبوده و شامل همه کلمات قرآن نمی گردد. به عنوان مثال، کتاب المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم تالیف استاد محمد فؤاد عبدالباقی مصری که معروفترین اثر در این زمینه است ، حروف و نیز برخی اسم ها را ندارد. از این رو بود که بعدها دو نفر از اساتید و دکاتر مصری و سعودی برای جبران این نقیصه، اقدام به تحریر کتابی با عنوان معجم الادوات والضمائر تکمله المعجم المفهرس نمودند. 

و این در حالی است که اثر حاضر، کامل و جامع بوده و تمامی کلمات قرآن را شامل می گردد؛ به نحوی که هیچ کلمه مستقل قرآنی را نمی توان یافت که در این کتاب نیامده باشد. 

ب) در آن آثار،کلمات به صورت پیوسته و بدون جداسازی کلمات مستقل از یکدیگر و نیز به صورت درهم و بدون جداسازی کلمات با اعراب های مختلف به نمایش درآمده اند. به عنوان مثال، عبارت (فسیکفیکهم) که مرکب از پنج کلمه مستقل است، به همین شکل و فقط در یک جا آمده است؛یعنی در معاجم مرتب شده بر اساس ریشه کلمات، فقط در قسمت (کاف) و در معاجم مرتب شده بر اساس الفبا فقط در قسمت (فاء). در حالی که در اثر حاضر، این عبارت به تعداد کلمات مستقل اش تفکیک شده و هر کدام در محل مربوط خودش آمده است. 

در این اثر،کلمات قرآن ابتدا بر اساس نوع آنها یعنی اسم و فعل و حرف بودنشان و سپس نوع اعراب آخرآنها یعنی فتحه و کسره و ضمه و سکون دار بودنشان و نیز تنوین و ال دار بودن شان از هم تفکیک و جدا شده اند. و در ابتدای هر کلمه نوع اسم و فعل و حرف بودن آن ذکر شده است که برای ارتقای مایه علمی کتاب و استفادۀ ویژۀ متخصصین مفید می باشد. 

در همین راستا گفتنی است کلمات مشابه در صورت اختلاف در نوع و معنا نیز از هم تفکیک شده اند. به عنوان مثال کلمه (ما) که مشترک بین اسم و حرف است و یا کلمه (تظاهرا) که مشترک بین صیغه های 5 و 11 است و یا کلمه (ألا) که مشترک بین ألای تنبیه و تحضیض است به صورت جدا از هم ذکر شده است. 

ت) در برخی از آن آثار مواردی ازاشتباهات غیر تایپی و چاپی دیده می شود؛ به طوری که در برخی موارد، کلمات یا نقصان دارند و یا اضافه.