اقلیم پارس

نویسنده: سید محمد تقی مصطفوی
ناشر: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 596
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1382 - دوره چاپ: 3
 

مروری بر کتاب

آثار تاریخی و اماکن باستانی فارس - مصور

مؤلف سال‌ها ریاست اداره‌ی کل باستان‌شناسی ایران و سپس دبیری انجمن آثار ملی را بر عهده داشته است.مؤلف ارجمند نام اثر خود را از این بیت مشهور سعدی برگرفته است:

اقلیم فارس را غم از آسیب دهر نیست         تا بر سرش بود چو تویی سایه‌ی هما

در این کتاب، کلیه‌ی آثاری که به ویژه در تحقیقات باستان‌شناسی دهه‌ای اخیر در فارس کشف شده، از جمله آثار مکشوفه در تخت جمشید و اصطخر و نقش رستم، مورد توجه قرار گرفته است. سرزمین فارس از حیث داشتن تواریخ محلی از نقاط خوشبخت ایران است

...مؤلف در تالیف این کتاب، علاوه بر استفاده از منابع مکتوب چون متون کهن و تحقیقات و مقالات ایران‌شناسان، از نتایج مشاهدات و تحقیقات میدانی خود و اطلاعات گران بهایی که از این طریق به دست آورده بهره جسته است و از این حیث، کتاب او ارزش دیگری دارد. زبان اثر دلپذیر و روان و بیان آن ساده و روشن است. تدوین و تنظیم مطالب نیز مبتنی بر اصول دقیق علمی است.

فصل اول حاوی شرح آثار باستانی و تاریخی شهرهایی است که بر سر راه اصفهان به شیراز در استان فارس قرار گرفته‌اند، یعنی ایزد خواست، آباده وا بر قو ، ده بید و بوانات، آثار پاسارگاد و مرودشت. یکی از قسمت‌های خواندنی این کتاب …#34; ترجمه‌ی بخشی از لوحه‌های کشف شده در تخت جمشید  در این فصل آمده که اسناد خرج ساختمان کاخ را در بردارد.

بیشتر این مدارک با مکاتبات اداری و مالی که امروز مرسوم است تفاوت چندانی ندارد. نخستین کسی که با حفاری در این مناطق، بر این اسناد دست یافت، پروفسور هرتسفلد آلمانی است. پس از وی دنباله‌ی کار را دکتر اشمیت امریکایی گرفت. از آن پس، یعنی از سال 1318، ادامه حفاری را اداره‌ی باستان شناسی ایران برعهده گرفت.

در فصل دوم، آثار تاریخی شهر شیراز بررسی شده که از جمله مهم‌ترین آن‌هاست:
دروازه قرآن، مزار خواجوی کرمانی، آرمگاه سعدی و حافظ، بابا کوهی، آستانه‌ی شاه چراغ، بقعه‌ی سید میر محمد، مسجد جامع عتیق، حمام و بازار وکیل و باغ ارم. در پایان این فصل آثار تاریخی حومه‌ی شیراز، چون نقش بهرام و قصر ابونصر، مقرفی شده است.

فصل سوم، آثار تاریخی نواحی جنوب شرقی و شرق فارس کوار، فرمشگان، خفر، سروستان، نیریز، فسا، اصطهبانات، دارابگرد، جهرم و لار وصف شده است.فصل چهارم به آثار تاریخی فیروز آباد و برخی نواحی و شهرستان‌های کناره‌ی خلیج فارس اختصاص دارد و در آن، نقوش برجسته‌ی اردشیر بابکان، پل عهد ساسانی، قلعه‌ی دختر، آثار شهر فیروزآباد قدیم (گور)، کاخ اردشیر بابکان، کاروانسراهای عهد ساسانی و پاره‌ای از آثار دیگر توصیف شده است.

فصل پنجم گزارش‌های مربوط به آثار تاریخی نواحی غربی فارس دربردارد؛ از جمله آتشکده‌ی کازرون، آتشکده‌ی بزرگ جره، آتشکده‌ی فراش بند، آثار سرمشهد، نقش برجسته‌ی شاپور دوم و دیگر پادشاهان ساسانی و آثار تاریخی ممسنی و اطراف آن.

فصل ششم آثار تاریخی بوشهر و جزیره‌ی خارک وصف شده است. پس از آن، عکس‌ها و تصاویر مربوط به متن کتاب قرار گرفته که همه دیدنی است و اغلب آن‌ها تازگی دارد و در انتخاب آن‌ها مؤلف حسن تشخیص و ذوق به خرج داده است.

در ذیل کتاب ( حدود صد صفحه)، اطلاعات تکمیلی مربوط به ابنیه‌ی تاریخی و باستانی فارس و تصاویر مربوط به آن‌ها آمده است. کتاب ضمیمه‌ای هم دارد. در این ضمیمه، اطلاعاتی درباره‌ی پیشینه‌ی تمدن پیش از تاریخ در فیروزآباد، توضیحاتی درباره‌ی آتشکده‌های فارس برخی زیارتگاه‌های آن و آگاهی‌هایی درباره‌ی آثار تاریخی شمال فارس و برخی ابنیه‌ی ممسنی همراه با تصاویر آن‌ها مندرج است. شرح تصاویر به فارسی و انگلیسی و فرانسه در ذیل آن‌ها آمده است.