اقتصاد سیاسی رشد

اقتصاد سیاسی رشد

نویسنده: پل باران
مترجم: کاوه آزادمنش
ناشر: خوارزمی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 459
اندازه کتاب: رقعی لب برگشته - سال انتشار: 1359 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : در حد نو

مروری بر کتاب

«اقتصاد سیاسی رشد» نخستین بار در سال ۱۹۵۶ به‌زبان انگلیسی منتشر شد. در آن هنگام، باران از جمله معدود اقتصاددانان غربی بود که مسأله عقب ماندگی، رشد و توسعه اقتصادی را با دیدی «متفاوت» و علمی بررسی کرد؛ و شاید به‌همین جهت (و علیرغم توطئه سکوت و کارشکنی‌های محافل «علمی» و دانشگاهی غرب در برابر انتشار و ارائه این اثر) آن کتاب به‌زودی جای خود را باز کرد و در اندک مدتی آن را به‌زبان‌های آلمانی و فرانسه ترجمه کردند.

اگر دیدگاه باران را علمی می‌دانیم، نه به‌این دلیل که نظریه او در باب توسعه نیافتگی یا «مازاد اقتصادی» بی‌عیب و نقص است. بلکه دیدگاه او، دیدگاهی اصولی است که توسعه نیافتگی بخشی ازجهان را با تکامل سرمایه‌داری و امپریالیزم در بخش دیگر جهان در رابطه مستقیم می‌بیند، یا بهتر بگوئیم، آن را مولود این می‌داند، و در بررسی عقب ماندگی کشورها، بر این رابطه بنیادی (و علی) تاکید داشت.

پل باران از اقتصاددانان متعارف، یعنی «استادان» و «خبرگان» که مواضع رسمی علم اقتصاد را در اشغال دارند، انتقاد می‌کند که در بررسی پدیده عقب‌ ماندگی نظری یکسونگر دارند، یعنی این پدیده را جدا از تکامل سرمایه‌داری و امپریالیزم مطالعه می‌کنند. «باران» با چنین دیدگاهی به‌تألیف اثر نسبتاً مفصل خود پرداخت و آن را در دو بخش مجزا (ولی مرتبط) تنظیم کرد.

باران در بخش اول کتاب (فصل‌های یک تا چهار) تکامل و عملکرد مناسبات تولیدی سرمایه‌داری را در مراحل رقابتی و انحصاری توصیف کرده است و آن تضادهائی که سرمایه‌داری را به‌سوی امپریالیسم سوق می‌دهد ـ امپریالیسمی که بخش بزرگی از جهان را عقب نگه داشته است ـ بیان می‌کند.

بخش دوم کتاب (فصل‌های پنج تا هشت) با عنوان «ریشه‌های عقب ماندگی» آغاز می‌شود. باران در این بخش اثرات سیاست‌های امپریالیستی را بر تکامل جوامع «عقب مانده» یا «درحال توسعه» کنونی بیان کرده است.

باران در بخش اول کتاب، نظریه معروف خود را پیرامون «مازاد اقتصادی» مطرح کرده است. به‌گمان او، این مفهوم، مختص نظام سرمایه‌داری نیست (و به‌شرط دسترسی به‌اطلاعات آماری لازم) برای همه نظام‌های اقتصادی-اجتماعی، قابل تعریف و محاسبه است. به‌هرحال مفهوم «مازاد» در بخش اول ارائه و پرداخت می‌شود تا در بخش دوم به‌مثابه ابزار تحلیل به‌کار رود.