اسپینوزا ؛ فلسفه ، الهیات و سیاست

نویسنده: کارل یاسپر
مترجم : محمدحسن لطفی
ناشر: طرح نو
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 160
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1389 _ 1375 - دوره چاپ: 4 _ 1

مروری بر کتاب

ياسپرس با تعريفي كه از مفهوم ‹‹بزرگ›› ارائه مي‌كند، اسپينوزا را در زمره فيلسوفان بزرگ مي‌نهد و در كتاب حاضر نشان مي‌دهد كه رفعت انديشه‌هاي اسپينوزا تا چه حد و مرتبتي است. گرايش فلسفي ياسپرس باعث آن بوده است تا گزارشي زنده از زندگي و افكار اسپينوزا ترسيم شود و به همين دليل كتاب تنها به بيان و تحليل پيچيدگي‌هاي نظام متافيزيكي اسپينوزا بسنده نمي‌كند بلكه لوازم و نتايج آن را در حيطه الهيات و سياست باز مي‌نمايد.

خواننده علاقمند از طریق کتاب نه تنها با نظام دشوار فلسفی و اصل موضوعی (axiomatik) اسپینوزا آشنا می شود بلکه در بخش دین و دولت با مباحث روزآمد و پر دامنه ای مانند فهم و تاویل کتاب مقدس،ایمان دینی،رابطه دین و خرد، دولت و آزادی سیاسی،دین و دولت خود را مواجه می بیند و به عمق بصیرتهای اسپینوزا در این باره راه می یابد.

باروخ اسپینوزا  و بعدها بندیکت دِ اسپینوزا  فیلسوف مشهور هلندی است. او قابلیت‏های علمی فراوانی داشت و گستره و اهمیت آثارش تا سال‏ها پس از مرگ او به طور کامل درک نشد. امروزه، اسپینوزا یکی از بزرگ‏ترین خردگرایان (Rationalists) فلسفه قرن هفدهم و زمینه ‏ساز ظهور نقد مذهبی و همچنین عصر روشنگری در قرن هجدهم به شمار می‏رود. اسپینوزا به واسطۀ نگارش مهم‏ترین اثرش، اخلاقیات، که پس از مرگ او به چاپ رسید و در آن دوگانه‏انگاری دکارتی را به چالش می‏کشد، یکی از مهم‏ترین فیلسوفان تاریخ فلسفۀ غرب به شمار می‏رود. فیلسوف و مورخ، گئورگ ویلهلم فریدریش هگل، دربارۀ فیلسوفان هم عصر خود نوشت:«شما یا پیرو اسپینوزا هستید، و یا اساساً فیلسوف نیستید.»

اسپینوزا در جامعۀ یهودیان هلند بزرگ شد و در آنجا تعلیمات یهودی را نزد تنی چند از بهترین خاخام‏های عصر خود فرا گرفت. اسپینوزا عهد عتیق و سایر متون یهودی را به خوبی فرا گرفت، اما با گذر زمان نظرهای بحث‏ برانگیزی دربارۀ سندیت عهد عتیق و سرشت امر مقدس پیدا کرد که به نظر می‏رسد در نهایت منجر به تکفیر و رانده شدن او از جامعۀ یهودیان در سن ۲۳ سالگی شد. حتی پیش از واکنش یهودیان، کلیسای کاتولیک کتاب‏های او را در فهرست کتاب‏های ممنوعه قرار داد و پروتستانهای هلندی این کتاب‏ها را به آتش کشیدند....

اسپینوزا در زمانی می‌زیست که اکتشافات علمی و شقاق دینی و دگرگونی عمیق سیاسی، انقلابی عظیم در سرشت و کاربرد فلسفه پدید آورده بود. هنگامی که او مشتاقانه به صف مبارزات فکری زمان خود پیوست، فلسفه برای او، نه سلاح، بلکه روش زندگی بود.

طریقت مقدسی بود که سالکان خود را به سعادت والا و مطمئنی راه می‌نمود. کمتر کسانی نظام پیچیده تفکر او را در تمامیت آن دریافته‌اند و از آن مهم‌تر کمتر کسانی به معنی اخلاقی مترتب بر آن پی برده‌اند. فلسفه اسپینوزا نشان می‌دهد که چگونه می‌توان جهان را شناخت، در آن عمل کرد و به سعادت دست یافت. دست‌آورد اسپینوزا نشان دادن وحدت پیچیده انسان و جهان اوست و این‌که انسان خود در عین حال هم خداوند و هم بنده سرنوشتی است که او را به وجود آورده است.

نویسنده در این کتاب تنها مجملی از تفکر فلسفی اسپینوزا را عرضه کرده است؛ هدف او عمدتا توصیف خطوط اساسی آن به زبان ساده و برگرداندن مفاهیم آن به تعبیراتی قابل فهم و جالب توجه برای خواننده امروزی است.