استعمار بریتانیا و مسئله اروند رود

نویسنده: فیروز منصوری
ناشر: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 310
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1376 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : نو ؛ لبه جلد کتاب رنگ پریدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

سابقه حضور استعماری انگلیس در خاورمیانه و خلیج فارس به اوایل قرن 19 بازمی گردد. در سالهای 1820 در بحبوحه جنگ های ایران با روسیه، دولت انگلستان به بهانه مبارزه با دزدهای دریایی سواحل جنوبی خلیج فارس را اشغال نموده و با حكام محلی قرارداد تحت الحمایگی امضاء كرد.

اگر چه در دوران گذشته ازجمله صفویه انگلیسی ها در ایران حضور داشته اند، اما در آن زمان به علت اقتدار دولت مركزی فقط به كار تجارت اشتغال داشتند و در زمان قاجاریه و تضعیف ایران به خاطر جنگ با روسیه است كه انگلستان از فرصت پیش آمده جهت اشغال نظامی برخی مناطق خلیج فارس كه تحت نفوذ ایران بودند، استفاده كرد.

انگلستان در راه سلطه كامل خود بر منطقه در سال های آخر قرن 19، ضمن سایر اقدامات، از سیاست «تفرقه بینداز و حكومت كن» استفاده می كرد و با تشدید اختلافات مرزی بین شیخ نشین ها، باعث تضعیف هرچه بیشتر آنها می شد. و اوضاع منطقه را متشنج می كرد....

ساعتی بعد از نیمروز 31 شهریور 1359، با بمباران فرودگاه مهر آباد تهران و چند شهر مهم ایران به وسیله ی هواپیماهای رژیم بعثی عراق ، آتش جنگ تحمیلی عراق بمدت هشت سال  تمامی ایران و بخصوص مرزها و شهرهای غربی و بنادر جنوبی کشور را در گیر خود کرد .

در جریان این جنگ هشت ساله، مقالات متعدد و کتابهای چندی درباره ی اختلافات مرزی دو کشور و مسائل حقوقی و غیره انتشار یافت که در اغلب آنها مناسبات ایران و عثمانی در دوره صفویه منشأ و مبدأ اختلاف و برخوردها به قلم آمده است ، در صورتی که دولتهای مذکور هیچ اختلاف  و اعتراضی در امور مرزی یکدیگر نداشتند و تا اواخر  قرن هیجدهم  میلادی مسئله و بحرانی  به نام "شط العرب" به تعبیری که در دوران معاصر "رودخانه دجله"  را تداعی می کرد، پیش نیامده بود تا ایجاد برخورد نماید.

جنگهای عثمانیان با صفویه هیچ ارتباطی با ادعاهای ارضی و مرزی آن دولت در دوره قاجار ندارد که با تحریک و برنامه ریزی انگلستان صورت می گرفت و آب به آسیاب استعمارگران می ریخت. کتاب حاضر که به بحث درباره ی این آبراه از روزگار کهن تا جنگ جهانی اول می پردازد ، در اثنای جنگ 8 ساله تهیه و تنظیم یافته است . نگارنده با برسی رویداد ها و پژوهش درباره ی اسناد و قراردادها ، مسائل تاریخی پیرامون این مناقشه را در ترازوی تحقیق و تحلیل قرار می دهد .

فهرست

فصل اول: جغرافیای تاریخی شط العرب ( شط العرب در منابع ساختگی، شط العرب به معنی دجله در منابع ایرانی و عثمانی / پل بستن قوای کریم خان زند بر شط العرب و ...)
فصل دوم : شط العرب و سیاست بین الملل (رقابت انگلستان و فرانسه، هنری ویلاک و دربار ایران، بغداد بعنوان مرکز سیاسی شط العرب و استعمار و ...)
فصل سوم ، چهارم  و پنجم:  بررسی  مفاد و تاثیرات تاریخی عهدنامه اول ارزن الروم و کنفرانس دوم ارزن الروم، ( بررسی مرگ مشکوک عباس میرزا ، یورش علیرضا پاشا به محمره و ...)
فصل ششم: شط العرب، آوردگاه ایران و انگلیس در جنگ محمره ( جنگ ایران و عثمانی در محمره( کرانه های خلیج و اروند) ، شکست ایران در محمره و علل آن)
فصل هفتم: شط العرب در آستانه قرن بیستم ( بررسی نظریات لرد کرزن ، نفت ایران و قرارداد دارسی، چیرول ، ویگام و شط العرب)
فصل هشتم: مقدمات تحدید حدود 1914 ( مدارک حاکمیت ایران ، رساله ی تحقیقات سر حدیه و ...)
فصل نهم: کمیسیون تحدید حدود 1914 و سلب حقوق ایران ( ماموریت آرنولد ویلسون، ویلسون و سرقت نقشه های کمیسیون ، تحقیقات سر ویلیام ویلکاکس ،  زمینه تشکیل دولت آشوری و حفر کانال روکا بعنوان تجاوزی دیگر، پایان کار کمیسیون و ...)