ارزش مساعی ایران در جنگ 1939 - 1945

ارزش مساعی ایران در جنگ 1939 - 1945

نویسنده: محمد خان ملک یزدی
ناشر: وزارت کشاورزی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 170
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1324 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : صفحات درحد نو _ نو ؛ لبه چلد پشتی زدگی دارد ؛ نوشته تقدیمی دارد

مروری بر کتاب

جلد اول

با پیش‌روی آلمان در خاک لهستان جنگ جهانی دوم شروع شد، دولت ایران به نخست وزیری محمود جم بیانیه اعلام بی‌طرفی ایران را در شهریور ۱۳۱۸ش. ‌به اطلاع عموم رساند: «در این موقع که متاسفانه دایره جنگ در اروپا مشتعل گردیده است، دولت شاهنشاهی ایران به موجب این بیانیه تصمیم خود را به اطلاع می‌رساند که در این کارزار بی‌طرف مانده و بی‌طرفی خود را محفوظ خواهد داشت».

رضاشاه چندی بعد با تمایلات آلمان دوستی خود، احمد متین‌دفتری را به عنوان نخست‌وزیر انتخاب کرد، متین‌دفتری تحصیل‌کرده آلمان بود و چندی نیز در سفارتخانه آن کشور کار کرده بود. ‌وی در تیرماه ۱۳۱۹ برکنار و علی منصور را که به محافظه‌کاری شهره بود به جای او منصوب شد. ‌رضاخان تهدیداتی را که به مرزهای ایران نزدیک می‌شد، حس کرد. ‌بدین جهت با اتکا به ارتش صد بیست هزار نفری –که یکی از مدرنترین و مجهزترین ارتش‌های آن زمان بود _ به اقدامات پیش‌گیرانه‌ای دست زد، پخش نشریات تبلیغاتی آلمانی در ایران ممنوع شد و فعالیت‌های آلمان‌های مقیم ایران تحت نظارت دقیق درآمد.

در اول تیرماه ۱۳۲۰ (۲۲ ژوئن ۱۹۴۱) با پیشروی آلمان در خاک شوروی شکست‌های سنگین ارتش سرخ دور تازه‌ای در مناسبات جنگ آغاز شد که شوروی را با انگلیس در یک جبهه قرار می‌داد. ‌هدف آلمان از حمله به شوروی تصرف مسکو، لنینگراد، کیف، و چاه‌های نفت قفقاز بود که با درهم شکستن نیروهای انگلیسی در مصر، با ارتش اعزامی به روسیه در ایران تلاقی می‌کرد و هر دو ارتش به هندوستان حمله می‌کردند، با تصرف ذخایر نفتی خاورمیانه و منابع نفتی هند دولت انگلیس را به زانو در می‌آوررد.

همزمان با وزارت علی منصور کودتای در عراق توسط "رشید عالی گیلانی" به وقوع پیوست، نائب‌السلطنه عراق گریخت. ‌انگلیس به این بهانه وارد بصره شد و بغداد را تصرف کرد، رشید عالی گیلانی به ایران گریخت و در خواست پناهندگی کرد، این اتفاق دست‌آویز کافی به متفقین برای حمله به ایران داد. ‌انگلیس به سوریه و لبنان حمله کرد. ‌دولت شوروی و انگلیس در یاداشتی مشترک به ایران خواستار اخراج اتباع آلمانی از ایران شدند، دولت منصور معتقد بود رفتار اتباع خارجی در ایران شدیدا تحت کنترل و مراقبت است این در حالی بود که خبرگذاری‌های متفقین مدام از تشکیل ستون پنجم آلمان در ایران و افغانستان سخن می‌گفتند و از حمله قریب‌الوقوع آنها به هند و قفقاز داد سخن می‌دادند. ‌

در زمان سهیلی مردم از لحاظ معیشت در تنگنا بودند. ‌کمبود نان و غلات، گرانی اجناس، خودسری، قتل و غارت اشرار بختیاری، طغیان عشایر مسلح و ایلات اردبیل و شیراز خلع سلاح پادگانها و شورش در کردستان و عدم اطاعت از دولت مرکزی از مشکلات عمده دولت او بود.همچنین دولت صادرات حبوبات، غلات، گوشت را از کشور ممنوع اعلام کرد؛ دولت سهیلی قرارداد مالی را با دولت انگلیس منعقد کرد که در آن نرخ تسعیر ریال به لیره از قرار ۱۲۸ تا ۱۳۰ تعیین گردید. ‌دولت ایران موظف به تامین احتیاجات ریالی متفقین شد. ‌دولت اول سهیلی بعد از چهار ماه سقوط کرد.

در چهارم آذر ۱۳۲۲ "ژوزف استالین" نخست وزیر شوروی به اتفاق مولوتف وزیر امور خارجه و مارشال و روشیلف وارد تهران شدند. ‌روز بعد "وینستون چرچیل" نخست وزیر انگلیس به اتفاق آیدن وزیر امور خارجه و "روزولت" ریس جمهور امریکا وارد تهران شدند و کنفرانس سران سه کشور در تهران تشکیل شد. ‌پس از اجلاس اعلامیه مشترکی منتشر شد که از مساعی ایران در جنگ تقدیر شده بود، حفظ و استقلال و تمامیت ارضی و حاکمیت ایران را تصدیق کرده بود.