اخلاقیات شعوبی و روحیه علمی

اخلاقیات شعوبی و روحیه علمی

نویسنده: محمدامین قانعی راد
ناشر: علمی و فرهنگی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 705
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1397 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

 روایتی تاریخی از رشد و افول علم تجربی در ایران قرون سوم تا پنجم

بر مینای یافته اساسی این کتاب جنبش شعوبیه و تشکیل حکومت های مستقل ایرانی و عوامل فرهنگی و سیاسی رشد روحیه علمی در ایران قرون سوم تا پنجم هجری را شکل داده است.آیا فعالیت های دانشمندان در دوره مذبور را می توان به معنای جدید کلمه علم دانست یا این فعالیت ها در چهارچوبی غیر علمی صورت می گرفت؟
آیا این فعالیت ها دارای اصالت و نوآوری بود یا تکرار دستاوردهای پیشین؟
رشد علمی در این دوره را باید به ایران منسوب کرد یا به اسلام؟
و از همه مهم تر آیا رشد علم در این دوره تصادفی و حدوثی بوده است یا خیر؟
نویسنده با اتخاذ رویکرد جامعه شناسی تاریخی کوشیده است به تفصیل به بررسی مسائل و پرسش های مذکور بپردازد.

این اثر پیش از این با عنوان جامعه‌شناسی رشد و افول علم در ایران (دوره اسلامی) منتشر شده است؛ در این چاپ، به عنوان اخلاقیات شعوبی و روحیه علمی، که در اولین چاپ در صفحه مشخصات کتاب درج شده بود، به عنوان اصلی کتاب تبدیل شده است. محتوای کتاب اما بدون تغییر باقی مانده است. عنوان جدید می‌تواند پیام اصلی کتاب و همچنین سنت نظری و روش‌شناختی تکیه گاه اثر را با وضوح بیشتری بازنمایی کند.

از سوی دیگر افزودن پیشگفتار می‌تواند خواننده را قبل از درگیر شدن در مطالعه کل اثر، با مهمترین مفروضات و مفاهیم و یافته‌های مطالعه آشنا سازد و بدین ترتیب، زمینه درک بهتر متن اصلی را فراهم کند. در این پیشگفتار، طرح مسئله پژوهش، انواع الگوهای شناختی در دوره مورد مطالعه و نظریات گوناگون درباره دلایل رشد علمی در ایران (دوره اسلامی) بیان می‌شود و سرانجام، ویژگی‌های علوم تجربی در پرتو اخلاقیات شعوبیه توضیح داده می‌شود.

بر مبنای یافته اساسی این پژوهش، جنبش شعوبیه، و تشکیل حکومت‌های مستقل ایرانی عوامل فرهنگی و سیاسی رشد روحیه علمی در این دوران را شکل دادند. این یافته در پیشگفتار کتاب توضیح داده می‌شود، ولی خواننده علاقه‌مند باید روایت مفصل‌تر آن را در متن کتاب جست‌وجو کند.

بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهند که طی قرن‌های سوم، چهارم و پنجم هجری، فعالیت‌های علمی در بین ایرانیان توسعه پیدا می‌کند و پس از آن رو به کاهش می‌گذارد و در این کتاب نیز آماری از دانشوران صاحب اثر از قرن اول تا قرن سیزدهم هجری ارائه شده است که تراکم فعالیت‌های علمی در دوره مورد نظر سارتون را نشان می‌دهد. از نظر کیفی نیز کارهای دانشمندان این دوره از اهمیت و نوآوری محتوایی برخوردارند و این برجستگی کیفی شهرت جهانی را برای آنان به ارمغان آورده است.

بیشتر نویسندگان از رشد علمی در تمدن اسلامی یا در بین مسلمانان به طور کلی سخن می‌گویند، اما این اثر به طور خاص و با استناد به شواهد آماری، تاریخی و جامعه‌شناسی به مسئله توسعه و رکود علم در ایران دوره اسلامی می‌پردازد. در این مطالعه تاکید می‌شود که رشد علم در آن دوره محصول فعالیت کنشگران، دانشمندان و شخصیت‌های ایرانی بوده است؛ عمدتا ایرانیان بودند که با کاربرد روش‌های تجربی، الگوی جدیدی را پدید آوردند که نظریه را به تجربه نزدیک می‌ساخت. ​