اخلاق دینی یا فضائل فراموش شده در مناسبات اقتصادی

اخلاق دینی یا فضائل فراموش شده در مناسبات اقتصادی

نویسنده: محمد عبدالصمدی
ناشر: آرمان رشد
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 626
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1391 - دوره چاپ : 1

کیفیت : نو ؛ نوشته تقدیمی دارد

مروری بر کتاب 

کتاب حاضر در رویکردی دینی دربارة اخلاق و یا فضایل فراموش‌شده در مناسبات اقتصادی نوشته شده است. در این راستا روابط افراد با یکدیگر و نیز رابطة آن‌ها با جامعه در دسته‌بندی‌های مختلف قرار گرفته است. تعریفی از اقتصاد ارائه‌شده و به دنبال آن اخلاق و ارزش‌های اخلاقی از زوایای مختلف بررسی و طبقه‌بندی شده است. پس از تبیین رابطة اخلاق و اقتصاد، دستورات، احکام و قواعد شرعی مربوط به مسائل مالی و کسب‌وکار بیان و مهم‌ترین قواعد فقهی مرتبط با موضوع همچون: قاعده‌های لاحرج، لا ضرر، قرعه، حدود، الزام و... معرفی شده است. در ادامه، ضمن معرفی برخی از کتب فقهی، به معرفی کتاب «تبصره المتعلمین» پرداخته‌شده است...

تأثیر مسائل اقتصادی در همه‌ی بخش‏‌های سیاسی و اخلاقی جامعه کاملاً مشهود است؛ به بیان دیگر نمی‏توان مسایل سیاسی را جدا از مسایل اقتصادی بررسی کرد. کتاب اخلاق دینی یا فضایل فراموش شده در مناسبات اقتصادی اثر محمد عبدالصمدی نیز در مورد تأثیر اخلاق دینی در مناسبات اقتصادی است.

عده‌ای از دوستان که می‌دیدند فردی عادی در زمینهٔ مسائل شرعی کسب‌وکار می‌خواهد مطالبی را گرد‌آوری کند، با تعجب به من یادآوری می‌‏کردند این کار را تا امروز علما و مدرسین حوزه‌های علوم‏‌دینی انجام می‌‏داده‌اند به همین دلیل بعضی مرا منع کرده و بعضی اظهار نظر نکردند اما برخی با شنیدن دلایل و پاسخ‌ها مرا به این کار تشویق نمودند.

اما پاسخ‌‏‌ها:
۱. بیش از پنجاه سال است در مشاغل گوناگون با مردم سروکار و ارتباط تنگاتنگ دارم، از شاگردی مغازهٔ اقوام در سن ده دوازده سالگی گرفته تا کارگری در کارخانه و کارمندی در بخش خصوصی و شروع به کار شخصی‏ با فروشندگی و تجارت و صنعت و سپس کار در ارگان‌ها و سازمان‏‌های دولتی چه در حوزه فرهنگی، چه بازرگانی، چه تولید و صنعت. در تمام این مدت سعی کرده‏‌ام مسائل شرعی و قانونی مربوطه را بشناسم و به آن‏‌ها عمل کنم. انشاء‌الله چنین شده باشد.

۲. دلیل دیگری که مرا به گردآوری مسائل مربوط به روابط مالی افراد ترغیب کرد، این بود که مانند بسیاری دیگر از افراد جامعه، مایل بودم فرزندانم از مسیر شرع و دستورات رسیده از اولیاء خدا خارج نشوند، ولی متأسفانه منابع مربوطه یا غیرقابل دسترس هستند یا بسیار تخصصی و پیچیده و یا بسیار پراکنده چه بسا به سختی و با صرف وقت بسیار هم امکان آگاهی از مسائل مورد نیاز وجود نداشته باشد. به همین دلیل تصمیم گرفتم هر آن‌چه را تاکنون یاد گرفته و اندوخته‌ام برای آنان در یک جزوه جمع آوری کنم، شاید بتوانند پاسخ قسمتی از سئوال‏‌های خود را در آن بیابند.

۳. اگر در جلسات دوستانه به سخنان جوانان توجه کنید متوجه می‌‏شوید آنان پرسش‌های زیادی دارند که لازم است پاسخ آن‌ها داده شود، در این جزوه، پاسخ بعضی از چرا‌ها و پرسش‌‏های شرعی آنان در‏بارة مسائل مالی جمع‌‏آوری شده است.

۴. در جمع دوستان و آشنایان گاهی این سئوال مطرح می‌‏شود که بزرگان ما چه خدماتی کرده‏‌اند؟! این پرسش و پرسش‏‌هایی از این دست نشان می‌‏دهد که بسیاری از افراد از زحمات آنان برای حفظ دین و دستورات الهی آگاهی چندانی ندارند. در این نوشته به گوشه‏‌هایی از زحمات و خدمات صادقانه و دلسوزانه آنان اشاره شده تا جوانتر‌ها آگاهی یابند برای پا برجا ماندن این دین و آئین چه فداکاری‏‌ها و جان فشانی‏‌های زیادی انجام شده تا امروز بتوانیم به‏ طور قطع بگوییم خداوند چه دستوراتی را توسط اولیاء خود برای سعادت بشر ارسال فرموده است.

۵. آن‌چه در خلال نوشته‏‌ها و گفته‏‌ها در‏یافتم این بود که تنها با طرح مسائل و گفتن آن‌چه در رساله‌های عملیه آمده مشکل جامعه حل نمی‌‏شود. اجرای قانون خوب به دست مجریان بد یا نادان، نه تنها مفید نیست که مشکل‏‌ساز هم هست. به‏‏ همین سبب به این نتیجه رسیدم که همان‏گونه که بزرگان دین و ائمه اطهار و پیامبر‏گرامی و حتی خداوند ‏منان در قرآن‏ کریم قبل از طرح مسائل حلال و حرام و تنظیم روابط معمول، داستان‏‌های اخلاقی، و گفتار و نصایح پند‏آموز را جهت بیدار کردن وجدان انسان‏‌ها مطرح کرد‏ه‌اند، ما هم باید این کار را بکنیم. یعنی اخلاق باید متن و اصل کار باشد و پس از آن احکام را برای کسانی که اخلاق را رعایت می‌‏کنند بیان کنیم تا با به کار بستن آن‌ زندگی شایسته‏ تری داشته باشیم. بدین جهت این نوشته اگر چه تماماً از فرمایشات بزرگان و کتاب‏‌های اخلاق و رساله‏‌های عملیه جمع ‏آوری شده اما نوشته‌ای متفاوت و نو است.

۶. می‌‏دانیم اکثر جوانانی که امروز وارد تجارت و تولید و یا ادارات می‌‏شوند دارای تحصیلات دانشگاهی و صاحب‌نظر هستند و بدون شنیدن و فهمیدن دلایل احکام و مسایل قانع نمی‌‏گردند. به بیان دیگر، گویندگان احکام و مسائل شرعی در این دوران کارشان مشکل‌تر از گذشتگان است، و با سئوال «به چه دلیل»؟!! بیشتر مواجه می‌‏شوند. به همین سبب مصمم شدم جهت آگاهی جوانان، دلیل بعضی از پاسخ‌‏‌ها را، بعد از طریقه استنباط احکام از دستورات رسیده در هر قسمت با بیان احادیث از ائمه ‏اطهار و هم چنین آیات قرآن‏ کریم تکمیل کنم. این روش باعث می‌‏شود تا جوانان متوجه شوند مجتهدان و فقهای بزرگوار چه زحمات زیادی را متحمل می‌‏شوند تا حکمی را صادر کنند. و از طرف دیگر اگر افرادی مایل باشند می‌‏توانند با پی‌گیری دروس ‏حوزه و استفاده از قواعد فقهی و استنباط احکام از قرآن و احادیث، شخصاً پاسخ سئوالات مربوط به کار خود را پیدا کرده و آن‏‌ها را بکار ‏ببندند و به ‏خاطر داشته‏ باشیم پیامبر‏ گرامی‌ اسلام و امامان بزرگوار بار‌ها اهمیت یادگیری مسائل کسب‌وکار را یادآوری کرده‏‌اند تا از خطا مصون بمانیم، از جمله:
حضرت امیرالمؤمنین علیه‌‏السلام می‌فرمایند:
 «کسی که کسب‌وکار کند بدون دانستن مسائل آن، ممکن است کارش به ربا آلوده شود». (نهج البلاغه حکمت ۴۴۷)

۷- با وجود تمام گرفتاری‏‌های مردم در این دنیای پرهیاهو، افراد بسیاری هستند که سعی دارند تمام اقدامات خود را قانونی و طبق موازین شرع انجام دهند، این نوع نوشته‏‌ها به ما کمک می‌‏کند تا بتوانیم در مذاکرات و قراردادهای خود با قاطعیت از حقوق قانونی و شرعی خود دفاع کنیم.

فهرست

فصل اول: کلیات
فصل دوم: دستورات، احکام و قواعد
فصل سوم: شرح مختصری از برخی از قواعد فقهی
فصل چهارم: شرح مختصری از برخی کتب فقهی
فصل پنجم: امر به معروف و نهی از منکر
فصل ششم: درآمدهای دولت اسلامی
فصل هفتم: کتاب زکات (و خمس)
فصل هشتم: داد و ستد یا تجارت
فصل نهم: ادامه کتاب متاجر در تبصره المتعلمین، یا احکام تجارت
فصل دهم: کتاب اجاره، ودیعه و سایر قراردادهای استفاده از اموال دیگری و...
فصل یازده: کتاب دِین یا بدهی و وام و آنچه وابسته به آن است
فصل دوازده: کتاب هبه و آنچه وابسته به آن است
فصل سیزدهم: از سایر قسمتهای کتاب تبصره
فصل چهاردهم: فهرست