احوال و اشعار رودکی سمرقندی

نویسنده: ابوعبدالله جعفر محمد رودکی , سعید نفیسی
ناشر: ترقی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 470
اندازه کتاب: رقعی گالینگور - سال انتشار: 1309 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : عالی 

مروری بر کتاب

جلد اول ؛ شامل ماخذ کتاب و عصر زندگی رودکی (جغرافیای سمرقند و بخارا در زمان سامانیان) و تاریخ ماوراءالنهر از قدیم‌ترین ایام تا سال ۳۳۱ هجری و اوضاع معارف در زمان آل سامان

ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم متخلص به رودکی و مشهور به استاد شاعران (زادهٔ ۲۴۴، رودک - درگذشتهٔ ۳۲۹، پنجکنت) نخستین شاعر مشهور پارسی‌سرای حوزه تمدن ایرانی در دورهٔ سامانی در سدهٔ چهارم هجری قمری و استاد شاعران این قرن در ایران است. در اشعار رودکی با باور به ناپایداری و بی‌وفایی جهان، اندیشه غنیمت‌شمردن فرصت، شادی و شادخواری روبه‌رو می‌شویم.

وی را استاد شاعران ومقدم شعرای عجم هم خوانده‌اند. رودکی را بسیاری با هومر شاعر و افسانه‌سرای یونانی شبیه دانسته‌اند که البته خیلی هم دور از واقعیت نمی‌تواند باشد چه اینکه رودکی نیز به نوعی پدر شعر پارسی است. رودکی در انواع شعر از قصیده و غزل و قطعه و رباعی، طبع‌ آزمایی کرده و مثنوی‌های گوناگون ساخته است و گفته شده که تا پیش از رودکی هیچ شاعری یک دیوان منسجم نداشته است.

شعر رودکی سبکی دلنشین دارد و دارای معانی دقیق می‌باشد. او در فنون مختلف شعر استاد و ماهر بود، سروده‌هایش اغلب شورانگیز و شاد است و به این سبب در خواننده اشعارش تأثیر مثبت می‌گذارد. رودکی از آنچه موجب غم و دل‌مردگی می‌شود دوری می‌کند؛ البته تعدادی از منتقدان او بر این باورند که زندگی توأم با عیش و رفاه او باعث سرودن چنین اشعاری شده است. 

رودکی را نخستین شاعر بزرگ پارسی‌گوی و پدر شعر پارسی می‌دانند که به این خاطر است که تا پیش از وی کسی دیوان شعر نداشته‌است و این از نوشته‌های ایرانی عربی نویس هم عصر رودکی- ابوحاتم رازی مسجل می‌گردد.ریچارد فرای عقیده دارد که رودکی در تغییر خط از خط پهلوی به خط فارسی نقش داشته‌است.

گر چه سروده‌های وی در دایره ادبیات غنایی و بعضاً تعلیمی جای می‌گیرد، اما اندکی تأمل در شعر او نشان می‌دهد که وی از داستان‌ها و موضوعات حماسی، به خوبی آگاهی داشته و با استادی و مهارت تمام توانسته‌است این مسئله را در شعر خود بازتاب دهد. جدا از این، شعر رودکی نشان دهنده فضا و حال و هوای حماسی است که بر جامعه آن روزگار سایه افکنده بود. رودکی اغلب در توصیفات غنایی از عنصر حماسه بهره برده و بدین وسیله به شعر خود صلابت و فخامت ویژه‌ای بخشیده‌است.

در تذکره‌ها و کتب پارسی اشعار وی بارها ذکر شده‌است که همین‌ها اساس جمع‌آوری دیوان وی بودند. اشعار او بارها بتوسط شاعران ایرانی مورد استقبال قرار گرفت و بارها در تضمین‌ها از آنها استفاده شد. وی در میان شاعران فارسی بسیار مورد ارج و احترام بوده و کمتر کسی زبان به نکوهش وی گشوده‌است. او شعر فارسی را از پیروی از شعر عربی جدا کرد و اوزان و قالب‌های جدید فارسی بوجود آورد و با ترجمهٔ منظومه‌های مختلف و سرایش اشعار حکیمانه و تعلیمی و نیز تغزلات و مدیحه راه را برای پیشرفت شعر فارسی بخوبی گشود.

هرباد که از سوی بخارا به من آید
با بوی گل و مشگ و نسیم و سمن آید

بر هر زن و هر مرد کجا بر وزد آن باد
گویی مگر آن باد همی از ختن آید

نی نی ز ختن باد چنان خوش نوزد هیچ
کان باد همی از بر معشوق من آید

هر شب نگرانم به یمن تا تو برآیی
زیرا که سهیلی و سهیل از یمن آید