آفرینش و تاریخ ؛ شش جلدی در دو مجلد

آفرینش و تاریخ 

نویسنده: مطهربن طاهر مقدسی
مترجم : محمدرضا شفیعی کدکنی
ناشر: آگه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1024
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1374 - دوره چاپ: 1

کیفیت : نو ؛ رنگ جلدها متفاوت است

مروری بر کتاب

آفرینش و تاریخ، ترجمه فارسی کتاب شش جلدی «البدء و التاريخ» است و منسوب به ابوزید بن احمد بن سهل بلخی، معروف به مطهر بن طاهر مقدسی است که در موضوع تاریخ و سیره  به زبان عربی نوشته شده و دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، بر این اثر مقدمه و تعلیقات نوشته و آن را به فارسی ترجمه کرده است.

سال تألیف اصل نسخه عربی کتاب، 355ق، است. این اثر یادگاری است از درخشان‌ترین ادوار تاریخ تمدن ایران عصر اسلامی؛ دوره خردگرایی و اومانیسم، عصر فارابی و رازی و اخوان‌الصفا. در میان آثار بازمانده از این روزگار، کتاب آفرینش و تاریخ، تقریبا حالتی منحصربه‌فرد دارد؛ یعنی دایرة‌المعارفی است از فلسفه، تاریخ، اسطوره‌شناسیِ تطبیقی، دین‌شناسی، جهان‌شناسی، جغرافیا و رستاخیزشناسی و در تمام این زمینه‌ها، گاه، اطلاعاتی عرضه می‌دارد که در هیچ کتاب دیگری نمی‌توان یافت. درحقیقت، تصویری است جامع از تلقی مردمان باستان و سه قرن اول عصر اسلامی نسبت به جهان از آغازِ آفرینش تا پایانِ آن.

بيش از هزار و پنجاه سال از عمر اين كتاب مي‌گذرد. سالِ تأليف آن سيصد و پنجاه و پنج هجري است، يادگاري از درخشان‌ترين ادوارِ تاريخ تمدّنِ ايران عصرِ اسلامي؛ دوره‌ي خردگرايي و اومانيسم، عصر فارابي و رازي و اخوان‌الصفا. در ميان آثار بازمانده از اين روزگار، كتاب آفرينش و تاريخ، تقريبآ حالتي منحصر به فرد دارد؛ دايره‌المعارفي است از فلسفه، اسطوره‌شناسي تطبيقي، تاريخ، جغرافيا، دين‌شناسي، جهان‌شناسي، و رستاخيزشناسي؛ و در تمام اين زمينه‌ها، گاه، اطلاعاتي عرضه مي‌دارد كه در هيچ كتاب ديگري نمي‌توان يافت.

در حقيقت تصويري است جامع از تلقّي مردمان باستان و سه قرن اولِ عصرِ اسلامي نسبت به جهان، از آغاز آفرينش تا پايان آن. و از اين چشم‌انداز بخشهايي از اين كتاب، براي ما، همان ارزشي را دارد كه مسخ كاينات، اثر اُويد، براي جهان غرب و يونان باستان داشت.

اکنون که با فاصله‌ای تقریبا بیست‌ساله، متن کاملِ آن شش مجلد در دو جلد انتشار می‌یابد، خدای را سپاسگزارم که این خدمتِ ناچیز به زبان و فرهنگ و تاریخ ایران به سامان رسیده است و جویندگان این نوع کتاب‌ها می‌توانند متن کامل کتاب را در اختیار داشته باشند. اسلوب ترجمه، در حد توانایی مترجم، چنان بوده است که ضمن رعایت امانت و حفظ بعضی از تعبیرات و اصطلاحات - که ارزش تاریخی و فرهنگی دارند - عباراتِ کتاب ساده و طبیعی باشند و تا حدی از اسلوب نثر قرن‌های اولیه، که به عصر مؤلف نزدیکند، دور نباشند.

خوانندگان دانشمندِ کتاب ملاحظه خواهند کرد که مصحح، به همان اندازه که وقت خود را برای ترجمه کتاب صرف کرده است، زحمتِ تصحیح متن عربی کتاب را نیز عهده‌دار شده است و بسیاری از ساقطات متن را، از روی نسخه عکسیِ کتاب (موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران) و بیشتر از آن، از خلال متون کهن دیگر، گاه، بازسازی کرده است؛ بااین‌همه مواردی باقی مانده است که افتادگی و نقص آن مسلم است و در فرصت‌های موجود، امکان یافتنِ شکل درستِ آن عبارات به دست نیامد.

مطهر بن طاهر مقدسی یکی از جغرافی‌دانان و تاریخ‌نگاران دوران خلافت عباسیان بوده است.وی در فلسطین و در شهر بیت المقدس متولد شده است.وی بیشتر شهرهای قلمرو حکومت اسلامی را از هندوستان تا اندلس گشته است.و به شرح و وصف آداب و رسوم اقوام نواحی که به آنجا مسافرت نموده و شرح وضعیت شهرهای آنان پرداخته است.وی در نوشتن کتابش بیشتر به مشاهدات عینی خود اتکا نموده است.

یکی از آثار وی کتاب «البداء و التاریخ» می‌باشد که برخی آن را به ابوزید بلخی نسبت می‌دهند اما افرادی مثل کلمان هوار فرانسوی این کتاب را نوشتهٔ مطهر مقدسی می‌داند.وی این کتاب را در ۶ جلد با ترجمه فرانسوی و متن عربی در پاریس منتشر نموده است. همچنین محمد رضا شفیعی کدکنی جلد پنجم و ششم آن را که در مورد ایران بوده با عنوان «آفرینش و تاریخ» به فارسی ترجمه نموده است.

مقدسی صاحب کتاب البداء و التاریخ ، در کتاب خود به ذکر داستان پیامبران و شاهان و ... می‌پردازد. او بعد از هر بخشی که درباره پیامبران است ، بخشی به نام " یادکرد اختلاف مردم در این داستان" نگاشته و نوع نگاه و نظر به داستان‌هایی را که نامعقول به نظر می رسند، ذکر کرده است. نگاه اول، تردید در مورد آن آیات است و نگاه دوم تأویل آنها. سپس او تـأویل و تردید، هر دو را رد کرده و پاسخ هایی را در اثبات نظر خود ارائه می‌دهد.