آفاق غزل فارسی ؛ پژوهشی انتقادی در تحول غزل و تغزل از آغاز تا امروز

آفاق غزل فارسی

نویسنده: داریوش صبور
ناشر: پدیده
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 840
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1355 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب 

پژوهشی انتقادی در تحول غزل و تغزل از آغاز تا امروز
 

هر چه بکردیم بخواهیم دید            سود ندارد ز قضا احتراس

در مورد تاریخ پیدایش شعر عرفانی در ادب پارسی اظهار نظر دقیق بسیار صعب و دشور می­نماید. لیکن می­توان یقیقن داشت که مضامین عرفانی بر اساس عشق به خداوند از همان آغازی که غنچه­های نغمات موزون فارسی آهنگ شکفتن نموده بود شکوفا شده یعنی از همان اواخر قرن دوم و اوایل قرن سوم که شعر دری می­رفت تا قدم در راه بلوغ و تکامل خویش بگذارد، رد پایی از مضامین و اصطلاحات عرفانی در اشعارشاعران یافت می­شود. برای نمونه به این دو بیت از محمود وراق هروی (متوفی221ه.ق) توجه فرمایید

...بر اساس روایات موجود، پیش آهنگ صوفیان در کار سرودن شعر عبدالله بن مبارک است که در کتاب «الورقه» نوزده بیت که در زمینۀ زهد سروده شده به وی نسبت داده شده است ولی چون این اشعار بیشتر به زهدیات ابوالعتاهیه شبیه است از این رو نمی­توان وی را نخستین شاعر صوفی دانست. در کتاب «اللمع» نام بیست نفر از صوفیه آمده و روی هم صد و نود و هفت بیت شعر از آنان آورده شده است.

در حلیه الاولیاء مجموعاً سیصد و سی بیت شعر و پنج نفر از صوفیه که در نیمه­های قرن سوم تا اواخر قرن چهارم هجری قمری می­زیسته­اند نسبت داده شده است و از این میان می توان ذوالنون مصری، سری سقطی، یحیی بن معاذ رازی را نام برد که هر سه تن در نیمۀ اول قرن سوم هجری زندگی می­کرده­اند و به این ترتیب می­توان آغاز شعر صوفیانه را در نیمۀ اول قرن سوم هجری قمری دانست و این همان روزگاریست که عرفان از زهد جدا و سماع میان صوفیان متداول شده و تقریبا رنگ راستین خود را یافته است. و ابوالحسین نوری و سمنون محب برای نخستین بار اصطلاحات عرفانی و صوفیانه از شمار ،صحو، سکر، ذکر، نیسان را در شعر خویشوارد کرده­اند و پس از ایشان تا زمان محی الدین بن عربی لطفی در اشعار صوفیانۀ عربی دیده نمیشود»